15 [1600x1200]

[. Mechanizmy dziedziczenia

dorodnej wierzby odetniemy pęd i ukorzenimy go w suchej, ubogiej glebie, wyrośnie z niego mniejsze drzewo. Oznacza to, że cechy indywidualne kształtują się dzięki materiałowi genetycznemu oraz są wynikiem wpływu środowiska. W wielu wypadkach dziedziczy się jedynie skłonność do występowania danej cechy. Przykładem jest szybko rosnąca brzoza brodawkowata, która w niekorzystnych warunkach będzie rosła wolniej. Cechy, których występowanie lub skłonność do ich występowania przekazuje się potomstwu, nazywamy cechami dziedzicznymi. Dotyczą one budowy ciała oraz wielu właściwości indywidualnych, między innymi koloru oczu i włosów oraz kształtu nosa. Cechy nabywane wyłącznie w wyniku wpływu środowiska, takie jak opalenizna czy blizny, nazywamy cechami niedziedzicznymi.

■ Znaczenie białek

Cechy dziedziczne, przekazywane potomstwu, są zapisane w materiale genetycznym. Zawiera on informacje o budowie białek, najważniejszych związków organicznych niezbędnych żywemu organizmowi. Białka pełnią wiele funkcji. Jedną z podstawowych jest funkcja budulcowa. Pełni ją kolagen występujący między innymi w skórze oraz keratyna budująca włosy i paznokcie. Inne odgrywają ogromną rolę w procesach zachodzących w komórkach. To przede wszystkim z białek

Hemoglobina, białko zawarte w erytrocytach, transportuje tlen w organizmie człowieka.

składają się enzymy odpowiedzialne za szybkość reakcji biochemicznych, będących podstawą czynności życiowych organizmów. Wynika z tego, że białka regulują życie komórek, a co za tym idzie - całego organizmu.

Aby organizm mógł poprawnie funkcjonować, musi mieć zdolność wytwarzania wszystkich podstawowych białek, czyli ich syntezy z aminokwasów. Instrukcje dotyczące procesu tworzenia białek znajdują się w jądrze komórkowym w postaci materiału genetycznego. Od zdolności komórek do przechowywania, tłumaczenia i odczytywania tych instrukcji zależy życie organizmu.

■ Ćwiczenia

1.    Wyjaśnij, czym zajmuje się genetyka.

2.    Wytłumacz, co to jest dziedziczność.

3.    Wyjaśnij, jaką rolę odgrywa materiał genetyczny.

4.    Napisz, jak nabywamy cechy niedziedziczne.

5.    Podaj przykłady cech niedziedzicznych.

6.    Opisz znaczenie białek dla organizmu.

■ Zajrzyj do internetu: http://www.wiw.pl/biblioteka/ encyklopedia/hasla/bialka.asp

15