343

datki cyny i krzemu. Cyna powoduje obniżenie temperatury topnienia a ponadto zwiększa jego lejność. Krzem natomiast zmniejsza straty cynku wywołane parowaniem i utlenianiem. Składy chemiczne i zastosowanie lutów miedziowo-cynkowych podane są w^abeli__12~2.

Tabela 12.2

Skład chemiczny, temperatura topnienia i główne zastosowanie spoiw (lutów) mosiężnych (wg PN-70/M.-69413)

Cecha	Składniki stopowe [%]					Orienta cyjna temp. topn. [°C]	Lutowane metale
	Cu	Zn	Sn	Si	Inne
LM63	59-61	reszta	—	—	-	910	stal, miedź, mosiądz o zawartości powyżej 68% Cu
LM60C	59-61		1,0+1,5	max 0,1		900	miedź, mosiądze, brązy
LM60K	59-61	”	-	0,2-0,4		900	stal, żeliwo
LM60S	58-60,5	”	0,15-0,4	0,1-0,3	0,2-0,4Ag	900	stal, miedź, brąz
LMN7	62-64		““	0,2-0,4	6-9Ni	950	węgliki spiekane ze stalą

Do lutowania stali nierdzewnych i żaroodpornych oraz nakładek narzędziowych z węglików spiekanych stosuje się luty ze stopu miedź-nikiel, które dla podwyższenia temperatury topnienia, żaroodpomości i wytrzymałości często zawierają mangan, krzepa żelazo, chrom i aluminium.

Luty na osnowie srebra. Czyste srebro jako lut jest wykorzystywane rzadko ze względu na wysoką cenę, jak i niskie własności wytrzymałościowe. Znaczenie przemysłowe mają przede wszystkim stopy srebra, które zależnie od składu topią się w temperaturze 420-1230°C.

Największą grupę lutów na osnowie srebra tworzą stopy(srebro-miedi-cynk zawierające niekiedy kadm, mangan, nikiel, cynę, fosfor i lit. Cynie powoduje znaczne obniżenie temperatury topnienia lutów oraz - co nie jest bez znaczenia - obniżenie ceny. Temperaturę topnienia obniżają także kadm i cyna, ponadto kadm zwiększa plastyczność i rzadkopłynność, a cyna podobnie jak nikiel, polepsza zwilżalność. Nikiel podwyższa ponadto wytrzymałość lutów, natomiast mangan zwiększa odporność na działanie kwasów. Lit i fosfor umożliwiają lutowanie np. miedzi bez zastosowania topników. Luty te stosuje się do łączenia wszystkich rodzajów stali, miedzi i jej stopów, stopów srebra, złota, niklu, i tytanu, płytek z węglików spiekanych ze stalą, stopów żarowytrzymałych itp. Składy chemiczne lutów podano w tabeli 123.

343