356 2

14. WIELOUKŁADOWE I WSPÓŁWYWPMiArc CHOROBY TŁA IMMUNOLOGICZNEGO

Michael J. Day

WSTĘP

Większość chorób tla immunologicznego (nadwrażliwość, autoagresja, niedobory immunologiczne, nowotwory układu immunologicznego) jest ze sobą powiązana i zaburzenia jednego rodzaju mogą występować jednocześnie z innymi bądź następować po sobie (rozdz. 3). U psów chorujących tut niedokrwistość au-toimnumologiczną może później .(po miesiącach lub latach) rozwinąć się inne zaburzenie autoimmunolo-giczne (maloptytkowość auioimmunologiczna, auto-agresyjne choroby skóry lub limfocytarne zapalenie tarczycy), a atopowe zapalenie skóry może być powikłane przez inne choroby alergiczne. Niniejszy rozdział podaje przykłady wieloukladowych, występujących wspólnie chorób na tle immunologicznym u psów i kotów.

TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY

Patogeneza

SU⁷, (systemu: lupus etythemutosus) jest modelową au-toimmunologiczną chorobą wielotikladową. Występuje niezbyt często u psów i rzadko u kotów. Liczne kryteria służące do diagnozowania SLE zostały przedstawione w tab. 28. Najczęściej przyjmuje się. że muszą występować co najmniej dwa kliniczne objawy auto-agresji poparte laboratoryjnymi wynikami potwierdzającymi autoimmunolngiczny charakter choroby i wysokie miano przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) w surowicy. W niektórych przypadkach pacjenci mogą tylko częściowo spełniać te kryteria, np. wykazywać dwa rodzaje zmian autoagresyjnych przy braku ANA w surowicy (około 10% psów z SLE jest seronegatyw-na). Z kolei u owczarków niemieckich występuje zapalenie wielostawowe tla immunologicznego i nieswoista choroba układowa, któtym towarzyszy obecność ANA. Takie przypadki nie muszą bvć rozpoznawane jako SLE, ale zaliczają się do grupy chorób uważanych za „częściowo odpowiadające SLE”. W dwu badaniach nad gorączka niewiadomego pochodzenia u psów ustalono, że u znacznego odsetka zwierząt dotkniętych tą chorobą występują zaburzenia autoimmunologiczne i towarzyszy im obecność ANA w surowicy.

Etiopalogeneza SLE jest slabu poznana, ale czynniki predysponujące i mechanizmy immunologiczne są podobne do opisanych w rozdz. 3 Rozważano udział czynników wirusowych w zapoczątkowaniu choroby. Na powierzchni błony komórkowej limfocytów krwi obwodowej zakażonych psów identyfikowano antygeny reagujące krzyżowo z retrowirusami typu C, a charakterystyczne dla SLE zmiany w surowicy (choć bez objawów klinicznych) można wywołać u zdrowych psów i myszy po podaniu im bezkomórkowych ekstraktów od chorych zwierząt. Jednak wyniki te nie zostały potwierdzone, a z tkanek chorych na SLE psów nie wyizolowano wirusa. Z kolei zakaźne choroby przenoszone przez stawonogi (szczególnie leiszmanioza

1    monocytarna erlichioza) bardzo przypominają objawy kliniczne i serologiczne zmiany typowe dla SLE. Ostatnie doniesienia opisują trzy przypadki kotów z gorączką, ospałością, otępieniem, zapaleniem wielo-stawowym, niedokrwistością, trombocytopenią, neu-tropenią i obecnością ANA w surowicy. W każdym z nich potwierdzono metodami molekularnymi zakażenie Rhrlichia canis i pokrewnymi bakteriami, a leczenie odpowiednimi preparatami było skuteczne. Pojawienie się ANA u psa wywołano także przez eksperymentalne podanie hydralazyny. Z kolei tyreosta-tyczny lek propylotiouracyl może wywołać u kotów chorobę objawiającą się utratą masy ciała, powiększeniem węzłów chłonnych, niedokrwistością hemoli-tyczną z dodatnim odczynem Coombsa i pojawieniem się ANA w surowicy. Podobne działania uboczne stwierdza się u kotów z nadczynnością tarczycy leczonych metamizolem lub karbamizolem. Podczas gdy u ludzi SLE częściej występuje u kobiet, nie ma dowodów na związek tej choroby z płcią u psów i kotów. Zazwyczaj SLE występuje u psów w średnim wieku (od

2    miesięcy do 13 łat) i u kotów od 1 do 11 roku życia.

Toczeń rumieniowaty układowy u psów jest chorobą

dziedziczną (choć nie przez prosty mechanizm), wykazano jego związek z MUC. (u psa DLA). Za rasy predysponowane uważa się owczarki niemieckie, owczarki szetlandzkie, owczarki collie, beagle i pudle. Pierwszą linię psów z SL,E wyhodowali w l%5 r. Lewis i Schwartz. Ta wsobna linia hodowlana została wyprowadzona od rodziców wykazujących kliniczne i serologiczne objawy SLE (tab. 29). Wiele spośród potomstwa wykazywało obecność ANA w surowicy, ale nie wykazywało klinicznych objawów choroby, prawdopodobnie z powodu zbyt młodego wieku, gdyż obserwacje przeprowadzano u psów poniżej 3 roku życia. 13 spośród 33 osobników poddanych długotrwałej obserwacji zapadło

Tabela 28. Kryteria diagnostyczne przy toczniu rumieniowatym układowym u psów. Kryteria stosowane u psów i kotów są modyfikacją kryteriów ustalonych dla ludzi przez American Rheumatism Association. Poniżej znajdują się 3 schematy zaproponowane przez: Oraznera (Drazner F.H., Systemie lupus erythematosus in the dog, „Compendium on Continuing Education for the Practicing Veterinarian" 1980, 2: 243-254), Grindema i Johnsona (Grindem C.8., Johnson K.H., SLE: literaturę revlew and report of 42 new canine cases, „Journal of the American Animal Hospital Association" 1983, 19: 489-503) i Bennetta (Bennett D„ Immune-based non-erosive inilammatory joint disease of the dog l Canine systemie lupus erythematosus. Journal of Smali Animal Practice” 1987, 28: 871-889).

Drazner	Grindem i Johnson	Bennett
1. Choroba skóry	Klasa 1:	Klasa 1:
2.    Zapalenie wielostawowe 3.    AIHA	1. ANA w surowicy	1. ANA w surowicy
4. AlTP	Klasa II:	Klasa II:
5. Kłębuszkowe zapalenie nerek	1. Zapalenie wielostawowe	1. Zapalenie wielostawowe
6. Zapalenie mięśni	2. Kłębuszkowe zapalenie nerek	2. AIHA
7 Zapalenie mięśnia sercowego	3. AIHA	3. AlTP
8. 5ródmiąższowe zapalenie płuc	4. Choroba skóry	4, Leukopenia tla immunologicznego
	5. Zapalenie oplucnej/płuc/osierdzia/	5. Kłębuszkowe zapalenie nerek
	mięśnia sercowego	6. Zapalenie wielomięśniowe
	6. Wybroczyny (AlTP)	7.    Choroby skóry 8.    Objawy ze strony ośrodkowego
	Klasa III:	układu nerwowego
	1. Uogólnione powiększenie węzłów chłonnych	9. Zapalenie opłucnej
	2.    Owrzodzenie jamy ustnej 3.    Gorączka	10. Choroby żołądka i jelit
	4. Zapalenie wielomięśniowe	Klasa III
	5. Drgawki	Cechy immunopatologiczne zgodne
	6. Niedokrwistość niehemolityczna	z objawami klinicznymi (np. dodatni
	7. Hipergammaglobulinemia	test Coombsa, złogi immunoglobulin
	8. Obniżony poziom dopełniacza	i dopełniacza na granicy naskórka
	9. Krioglobulinemia	i skóry właściwej)
Rozpoznanie wymaga obecności	Rozpoznanie wymaga spełnienia kryterium klasy I	Stwierdzenie SLE wymaga spełnienia
ANA w surowicy i jednego lub’	i dwu lub więcej klasy II (inne mniej istotne	kryterium klasy I i dwu lub więcej
więcej z objawów powyżej	kryteria klasy III mogą występować)	klasy II i klasy III; możliwość SLE wymaga klasy 1 i dwu lub więcej klasy II

Tabela 29. Badania hodowlane dotyczące tocznia rumieniowatego układowego u psów. Hodowlaną linię psów z SLE założyli w 1965 r, Lewis i Schwartz (Lewis R.M., Schwartz R.S., Canine systemie lupus erythematosus: genetic anatysis of an estabtished breeding colony, „Journal of Experimentai Medicine" 1971, 134:417-437). Doświadczalnie 480 psów było krzyżowane brat z siostrą w trzech liniach. Uzyskano wysoką częstość występowania nieprawidłowości w surowicy (obecność komórek LE i ANA) w pokoleniach FI, F2, i F3 oraz szeroki zakres chorób autoimmunologicznych, które rozwinęły się u wybranych psów pozostawionych do badań długoterminowych.

Linia    Rodzice

Potomstwo

Linia A

Pies: klinicznie zdrowy owczarek niemiecki Suka: owczarek niemiecki z uczuleniem na ambrozję od 2. roku życia: AIHA z dodatnim odczynem Coombsa, białkomocz, ANA w surowicy ujawnione w 4. roku życia

Pokolenie FI - u 57% ANA w surowicy Pokolenie F2 - u 16% ANA w surowicy

Ciąg dalszy na str. 358