374,375

374

Teorie In. cUniffl

są na tyle naiwni, by wierzyć w to, i oskarżać mnie o to, że ja I >tW |fl ję. Oznacza to natomiast, że wszelkie odniesienie, wszelka i posiada strukturę różnicującego śladu i że odnosić się do lej „i ści” można jedynie za pomocą doświadczenia interpretująi

Krytyka

referencji

Nierozstrzy-

galność

Oekonstrukcja

opozycji

Nieprzechod-niość pisania

Oekonstrukcja i Nowa Krytyka

De Mana definicja dekonstrukcji

Podejrzane referencje

Choć twórca dekonstrukcji Jacques Derrida (który w latach 107fi dzil seminaria na Yale University) wielokrotnie odżegnywał >iy | -izmów, to jednak wpływ dekonstrukcji na dekonstrukejnni/nt H Polegał on na podaniu w wątpliwość oczywistości referencja I negi 1 ■ tu (Derrida powiada, że „każdy tekst literacki odgrywa i ncgOtjlB referencjalnej naiwności”), ujawnianiu w analizowanym tekście « się znaczeń prowadzących do interpretacyjnej nierozstrzygali a m I ability) oraz podkreślaniu mniej widocznych, marginalnych elrirf^H^ nych zwykle przez tradycyjne sposoby czytania. Dekonstruki ridy starali się pokazywać, że wypracowane przez kulturę zacliuaH pary pojęciowych przeciwieństw (obecność - nieobecność, du> 01 H pismo, istota - zjawisko, dosłowne - metaforyczne, filozofia ne w tekst ulegają rozpadowi i zaczynają rządzić się inną, czysta (fl ką. Żaden z pierwszych członów opozycji nie panuje już nad piM dzieje się w tradycji metafizycznej), co sprawia, że pismo nic ji nym zapisem czystej ekspresji lub imitacji, lecz nabiera samodttl^H rą trudno zapanować w procesie interpretacji. W ten sposób dom pisma/pisania (ecriture, writing) za żywioł nieprzechodni i dnfH miczny, niepodatny na jakiekolwiek hermeneutyczne przytwojljH

Uprawiana przez dekonstrukcjonistów (zwłaszcza I lillisa Nfl styczna lektura zawdzięczała także wiele amerykańskiej Nowtj^p rej ogromną rolę odgrywały uważne czytanie (close readitig) . uaftfl ny na retoryczną strukturę tekstu. Dekonstrukcjonizm różnił »I4 New Criticism przeświadczeniem o radykalnej niespójności ka/i ry nie tworzy organicznej całości, lecz pole sprzecznych ze sohif l^H na wszelako znaleźć wśród badaczy New Critieism (zwlas/i /« S wyraźne i niewątpliwe antccendcncje dckonstnikcjom/iiui, *t|H kreślanie napięć budujących tekst oraz głębokiej ironicznej iiokM rackicgo.

Według sformułowania Paula de Mana, dekonstrukcji! to stionowania znaczenia danego tekstu za pomocą dcmcnlóW z tego samego tekstu. Według innej definicji, jest to ujawnianie zbieżności między znaczeniem gramatycznym a teioiyi /nym,

" liiem, l.inii/eil Ith., tłum. S Wcl'rr,|, Mrlilnmn, l.cmulon, II ii)HN,i>

375

i<i, nilegorein = al-rhi, mówić = mówić co ^Mftl/.w której na doslow-1 »Imiv luli obrazów nadbu-MRi o i nr dodatkowe. W tak ^Manili alegoria może być Blpiomm wszelkiej wy-domagającej się I im poziomie dosłow-^■Urzeiin'.nym. W odróż-III li myt h wypowiedzi po-pi/ykl.id metafory czy ■i* między tymi dwoma Ml iiwiiitmkowany konwen-Ijlllila.la u odbiorcy koniccz-

i^Hjlło wspólnych kodow rffildl * |i Alegoria, dzięki Hllimili /wiązkowi między l||i o .1 Ml lnic się nada-■nll nini.iiiii.iliiosci, róż-_Jwin a zna. żenieni, Tę jej ll/yslul Paul de Man, ^^^fey/ania (1979) poka-1.1 makiem wewnętrz-■Jh, uniemożliwiającym ■fhv do (wiata pozazna-| ttąi I nt/umienic alegorii

Dli......... z.nego ukazu-

^Mld “Ciilenia znaczenia I..... u k lii (gdyż zna

nie do innych znaków, [| lyin sumy ni ukazujące-] klęskę lektury. W prze-)lyniliolu, który akeentuje Iflius, nbruzu i substan-Ir Mann strukturą (lliijąi ą nle/bież.nosć zna

(ul¹11¹

-    w sposób radykalny zawiesza logikę i otwiera zawrotne możliwości aberracji referencjalnej”³². Rygorystyczna lektura dekonstrukcjonistyczna nie zmierza

—    w przeciwieństwie do analizy struk-turalistycznej — do systemowej rekon-

1} .......lim wszelkiej wy- strukcji znaczeń, nie jest też - w opo-

'"'i. domagającej się zycji do hermeneutyki - przyswajaniem

J|^{f v Ml}* I ^>“^omic dosłow-    sensów. Jej głównym celem jest wyka-

Młi’ i.........yrn. W odróż-    .    ,    .    .    . ,

. , .    zame nieusuwalnego napięcia między

H|| htfmh wypowiedzi po-    ° ^r 1    J

znaczeniem przyjmowanym przez autora a znaczeniem powstałym dzięki grze tropów i figur retorycznych, między konstatywnym (stwierdzającym) a performatywnym (aktywnym) użyciem języka. Spełniając prośbę o zdefiniowanie dekonstrukcji, de Man odpowiedział tak oto: „W obrębie tekstu możliwe jest zakwestionowanie albo zniweczenie sformułowanych w tym tekście twierdzeń za pomocą elementów pochodzących z tego samego tekstu”³³. W wyniku tego napięcia tekst „nie robi tego, co głosi”³⁴, traci założoną spójność, jego ostateczny sens nie daje się jednoznacznie odczytać, a jego lektura polega na ciągłym niedoczy-taniu (misreading), które wymyka się opozycji odczytania prawdziwego i fałszywego.

W przekonaniu Paula de Mana nie sposób całkowicie zapanować nad językiem, nad jego tropologicznym żywiołem, w którym znaczenie dosłowne jest nieustannie osłabiane przez znaczenie

■||io*!<......i • ■ 11 \ / \ w u * I językowy posiada strukturę ironii /ną, >1

w io/,umieniu dc Mana-jest nadrzędnym tropem językowym ■PWi /as. gdy .Iowa nabierają znaczeń wybiegających daleko poza H Inn iiijjo ich użytkowników. Ironia „pojawia się |...] wtedy, kiedy

i * ytiinh, of>, rit,, s, i a.

IIP, niemi mmywim itf Je Man    / I‘aułem Je Manem rozmawia Rober/ Moy

| A l'i <yhyslnwtikl, „I .llnatiuii 1111 święcie" 1999, nr 10/1 i,s.

(tytonia, o/> (//.,». 17.

Konstatacja i performatywy

De Mana

definicja ironii