388 389 2

został poznany ich rozwój zarodkowy, a to powoduje, że stanowią grupę o niejasnym pochodzeniu i niepewnej pozycji systematycznej. Wyjaśnienia wymagają zarówno rodzaj, jak i pochodzenie jamy ciała, przed tymi ustaleniami, rozważania dotyczące filogenezy tej grupy mają charakter spekulacji. Niewątpliwie, ze względu na występowanie w rozwoju larwy loriciferowej, niezmogowce wykazują podobieństwa do wrotków, ale pod względem morfologii funkcjonalnej bardziej zbliżone są do pierścienic. Mają podobnie jak pierścienice wykształcony wór powłokowy i jamę ciała ograniczoną własną wyściółką, która razem z worem pełni rolę hydroszkieletu. Ponadto, niektóre niezmogowce wykazują zewnętrzne pierścieniowanie, nawiązujące do segmentacji. Niektórzy systematycy stawiają niezmogowce blisko kręgowców, uzasadniając taki pogląd występowaniem u nich układu urogenitalnego, charakterystycznego dla wszystkich przedstawicieli tego najwyżej rozwiniętego typu zwierząt. Jest to jednak stanowisko trudne do przyjęcia, przede wszystkim dlatego, że niezmogowce są pierwogębymi, kręgowce — wtórogębymi zwierzętami, a ponadto, niezmogowce mają szczególnie prymitywnie rozwinięty układ nerwowy. Większość systematyków przyjmuje pogląd, że niezmogowce są wtómojamowcami, które wcześnie wyodrębniły się z linii prowadzącej do pierścienic (ryc. 294), przy czym są ślepym odgałęzieniem tej linii, przystosowanym do życia w mule dna morskiego. Stawiają je w systemie za pierścienicami, szczególnie w związku z występowaniem u nich układu urogenitalnego i taki pogląd znalazł zastosowanie w tym podręczniku.

Oo Typ: sikwiaki — Sipunculida

Diagnoza: wiórnojamowce o ciele cylindrycznym, z ryjkiem zaopatrzonym w orzęsione czułki.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Typ obejmuje ok. 320 gatunków, wyłącznie morskich, występujących w morzach o pełnym zasoleniu. Większość jest kosmopolityczna. Sikwiaki żyją zagrzebane w mule lub piasku dna morskiego, najczęściej w strefach płytkich, przybrzeżnych. Część gatunków żyje na dużych głębokościach, do ok. 5000 m p.p.m. Niektóre wiercą otwory, za pomocą ryjka, w miękkim dnie lub w skałach pochodzenia koralowcowego i w nich zamieszkują, inne zamieszkują puste domki wieloszczetów czy muszle mięczaków. Niektóre gatunki występują w liczebnych populacjach, np. u wybrzeży Hawaii można naliczyć, na powierzchni 1 m² dna morskiego, do ok. 700 osobników. Sikwiaki w biocenozach morskich nie mają większego znaczenia ekologicznego.

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA Budowa zewnętrzna

Są to przeważnie bezkręgowce średniej wielkości, przeciętnie 5—25 cm długie, ale rozpiętość długości dała jest duża. Opisano sikwiaki mierzące tylko 2 mm, jak i 72 cm długie.

Ciało mają workowate, zróżnicowane na ryjek i tułów, zabarwione na szarawo, brązowawo lub czerwono.

Ryjek służy do zagrzebywania się w mule lub rycia jam i do zdobywania pokarmu. Jest różnie długi u poszczególnych gatunków. U części gatunków jest dłuższy niż tułów, może być wciągany do tułowia. Pokryty jest oskórkowymi zębami, kolcami lub guzkami. Szczytowa część ryjka zawiera otwór gębowy, u większości gatunków otoczony wyrostkami, zwanymi czułkami. Czułki wykazują duże zróżnicowanie odnośnie do kształtów. U części gatunków są długie i porozgałęziane, u części — płatowate (ryc. 144). Na ich wewnętrznych stronach występują orzęsione rowki, w których drobny pokarm jest przesuwa-

389