440,441

dHIWOŚĆ

Kariera

terminów

Bpcrt - tc dwa obco brzmiące terminy zrobiły w ostatnich latach osza-pltti lerę, porównywalną zapewne z tą, którą cieszyły się jeszcze niedawni lulają* czy „postmodernizm”. Pojawiły się niemal we wszystkich dys-I humanistycznych, a wraz z nimi powstały nowe języki analizy i inter-kulturowych — w tym także literatury.

Badania gende-rowe, badania queerowe

Wrażliwość na inność

Mi ic nic oznacza to, że zakresy semantyczne tych terminów pokrywali li zastosowanie jest podobne. Jedna i druga kategoria wiąże się po-■M" ymi nurtami w humanistyce i teorii literatury, znanymi pod nazwą ^Łrowych (Gender Studies) i badań queerowych {Queer Studies), oba te M u|ę też z innymi obszarami problemowymi. Łączy je natomiast, po że uaktywniają one takie znaczenia - zwłaszcza kanonu literackie-Ib pewnego czasu niemal w ogóle nie były brane pod uwagę. Po druta rozbudzają nowy typ wrażliwości - można ją nazwać wrażliwością Cry wrażliwością na inność. W wypadku gender jest to uwrażliwienie hl> iowe oraz na ich funkcję w społeczeństwie i w kulturze (używa się tbri nic określenia „wrażliwość genderowa”,gender sensivity). W wy-11 liod/.i raczej o kwestie związane z seksualnością, a więc - o wyczu-9iih •• seksualne, które - dobrze o tym wiemy, choć nie zawsze chętnie Ku grywały niezwykle istotną rolę w dziejach kultury, a w szczególno-

ilmiiiK zony jest na język polski na ogól niezbyt adekwatnie (jako „płeć Tr_IH|ili . .|ii'lcivno kulturowa",„rodzaj płciowy”,„rodzaj”itp.),czasami teżniecał-Ty«v|uu (jako „rola płciowa”) lub niezbyt zręcznie, bo przez dłuższe omówienia ■fc-Kno kulturowa tożsamość płciowa”, „świadomość społeczno-kulturowych de-tjl pli I", „/.determinowana historycznie, społecznic i kulturowo rola płciowa”, „hi-Hf»|toliT/no kulturowa charakterystyka płciowa" itp.). Dlatego też ostatecznie w ■'    'osławienie teiuunu w jego obcojęzycznej postać i, taka wer ;ja też

■ ilu liiijpiiws/ci liniejv/ego użycia, /a najbardziej trafny z wy miciiinnych polsku li uznać należy,jak sądzę, „płeć społeczno-kulturową”. Na temat funk-Ata kategorii gender w dyskursie feministycznym zob. zwłaszcza I. łwasiów, Gen-lunwanwwanych, Warszawa 2004, oraz A. Łcbkowska, Gender, „Ruch Lite-Pn, 111 ft, W przypadku terminu „t/uerr" również zdecydowałam się nu formę an-► • .0I1 dale] komentarz w części poświęconej queer. Na temat i/neer i jego znaczenia [AlmyIb I wiedzy o literaturze zob. zwłaszcza J. Kochanowski,Fantazmat 7.r6żnic-Wmthftune itudinmpreemian toisamotcigejóru, Kraków 1004, oraz M. Skuć Im, Gen ^mŁileintura, „Kurii l iteracki" aooę, nr 6.