398,399

398

Krytyka

procesów

ychowawczych

Politicat

correctness

Feminizm

akademicki

Poslfeminizm

li tecia lala"

Teorie liieiampfl

bienia świadomości kobiet i do ujawnienia form ich dyskryminuj polepszenia samooceny kobiet. Wskazały im również rozmaili pt| morealizacji w sferze publicznej. Przeprowadziły też gruntowną tf cyjnych procesów wychowawaczych - jako „wychowywania do kitu razem zamykania wewnątrz „płciowego getta” i przygotowywanlil społecznej niższości. Podważyły również stereotypowe role tl ai lyąd wane kobietom w przestrzeni publicznej. Podjęły także bardzo ktjfl w dążeniu do zmiany porządku społecznego i przemian w i< płciowych. Doprowadziły do zniesienia wielu barier legislm yj| uwagę na zjawiska patologiczne. Zapoczątkowały też debaty o Jj| dżinie i o seksualnym napastowaniu kobiet, a także o praw.it Przyczyniły się również do inicjacji późniejszego (w końcu lat osM ruchu poliłical correctness (politycznej poprawności), dokonu j.|i ud J lizy języka z punktu widzenia obecnych w nim męskich Nzowlnjfl wadzając do eufemizacji wielu dyskryminujących form ję/.ykowyis|tf ważniejszych osiągnięć feministek „drugiej fali” było równic/ /v na pozytywny wymiar kobiecości - kobieta zaczęła być poturafl a nie w opozycji do mężczyzny. Zwrot w stronę afirmacji ki ihicctl golnie widoczny w nowej odmianie feminizmu, która pojawiła ||łj giej fali” - to znaczy feminizmu ademickiego.

3. ..Trzecia fala”: lata dziewięćdziesiąte

Dający się odczuć na początku lat osiemdziesiątych kryzys In wał w końcu dekady tak zwanym postfeminizmem - silnym nu widocznym zwłaszcza w feminizmie socjopolitycznym. I 'cnnn czas dostrzegać ciągle silne dysproporcje między przestrzenią Strategia równych szans w sferze publicznej, paradoksalnie, p gorszenia pozycji kobiet w sferze prywatnej, przyniosła im zwtflj a nierzadko także niepowodzenia osobiste. Układy rodzinne ul wielkim zmianom - przejawy męskiej dominacji nie zniknęły, blicznego nie zrobiły też zbyt wiele, by ułatwić kobietom g< id/n i matek z powinnościami zawodowymi. W odpowiedzi na te uli diagnozy pojawiła się już w latach dziewięćdziesiątych nowa (nazywana właśnie „trzecią falą”) - jeszcze bardziej radykalna ul dziej postępowa. Dostrzeżono również, że dotychczasowy mcii I mowa! przede wszystkim perspektywę białych, heteroseksualny li skich i zachodnioeuropejskich, reprezentujących na ogol mu i uzurpujących sobie prawo do bycia wyraziciclkami poglądów wi Poddając gruntownej krytyce tendencje uniwersalisty! /m a zwłaszcza przekonania o uniwersalnej naturze kobiety I mamił chalizm dotychczasowych teorii feministycznych, feminlstk i 11 **uł ły się uwzględnić wielość i różnorodność kobiecych światów wttttl im specyficznymi problemami. Wówczas to szczególnie /.no

Hliimki reprezentujące mniejszości rasowe, etniczne,homoseksualne czy ptl kraje Trzeciego Świata. Nurty postfeministyczne, przyjmujące za Hf In różnorodność, podkreślały też pilną potrzebę wzięcia po uwagę jlOili lirowych, rasowych, etnicznych i seksualnych, a nawet konieczność Hu immcj kategorii „kobiety” kategorią „kobiet” (w liczbie mnogiej). Za-to daleko posuniętą pluralizacją feminizmu i jego dalszym rozczłon-pnn na poszczególne kierunki i odmiany. Na gruncie feminizmu „trze-^BtyN/cchniła się również kategoriagender (społeczno -kulturowej kon-Hjowości odróżnianej od kategorii płci biologicznej), a wraz z karierą rozmaite odmiany tak zwanej krytyki genderowej.

akademicki

Feminizm akademicki zaczął się rozwijać niemal jednocześnie z „drugą falą” feminizmu socjopolitycznego.Jego „akademickość” nie oznaczała jednak izolowania się od sfery społeczno-politycznej. Wprost przeciwnie - odmiana ta, uprawiana w amerykańskich, angielskich i francuskich kręgach uniwersyteckich, wykazywała zawsze silne powiązania z aktywnością polityczną, nierzadko tworząc dla niej podbudowę intelektualną. Za jedną z prekursorek tego nurtu uważa się Florance Howe, nauczycielkę z Missisipi, która w 1964 roku przeprowadziła krytyczną analizę amerykańskich programów nauczania i podręczników, a następnie zainicjowała ataki na kanon edukacji tworzony przez białych mężczyzn w Stanach Zjednoczonych. Feministyczna teoria i krytyka literacka znajdowały się jednak jeszcze w latach sześćdziesiątych na marginesach życia akademickiego. Jednymi z pierwszych były tak zwane badania kobiece (Womeris Studieś), których początki datują się również na lata sześćdziesiąte w Anglii oraz w Stanach Zjednoczonych. Właśnie w USA Cathy Cade i Peggy Dobbins od 1966 roku prowadziły w New Orlcans Frec School wykłady i seminaria poświę

Pluralizacja

feminizmu

Krytyka

genderowa

|MI NISTYCZNA “ najogól-mia krytyki feministycznej, ptl tu « współczesnych słow-MHiHv literackich, określa ją ja-■Ih, analizę i odbiór dzieła h-TIMio |i,/yku i instytucji badań ^B teorii literatury z punktu jlwi.nlt /enia kobiecego*. Połą niektóre przedstawicielki ■utyt /.ncj. 1 tak na przykład M. u Spacks krytyka femi-HM/ily '.poMili podejścia do l||o lin nn kiego), który anali-■■•klywy spei tli. zine k.>• ■Ht/eo w nim przedstawio-n fikcji literackiej - za-B lwio it- przedstawionym, J0 Ję/.ykowcj i /y * ci ■ u w/ Nilów.illn podstawo-

Hftykl ......... i\, /tlej jest

on pli iowyi b przed-t Im iIitm /. / kniei wedle I. mm Iny krytyka femini-I nowi aposoby rozumie-

BUnlii lin i.iimi \ / peisprk liI- Kiytyka feniinistyiz jili.i. |> / rozni.nlyeb nurtów

W ułów..... .' p V III Mll.lll

lino, lirkonutiukijoiii/inu,

min y nfCtnetpli in U-*inl Thtary, New York

Florance Howe

Badania

kobiece