592 593 2

Ciało drobne, przeważnie wydłużone (ryc. 225K). Skrzydła bardzo wąskie, otoczone po brzegach długimi włosami oskórkowymi; wiele gatunków bezskrzydłych. Narządy gębowe kłująco-ssące. Stopy odnóży zaopatrzone w przy Igi.

Rozwój typu hipermorfozy; ostatnie stadium z zawiązkami skrzydeł (pseu-dopoczwarka) jest nieruchome.

Wciornastek tytoniowiec — Trips tabaci, jest głównie szkodnikiem tytoniu, występuje także na pomidorach, ziemniakach, kapuście i cebuli.

v/ Rząd: pluskwiaki różnoskrzydłe — Heteropfera

Synonim: pluskwiaki nlerównoskrzydle

Przedstawiciele rzędu są owadami kosmopolitycznymi. Ok. 35 000 gatunków (w Polsce ok. 800). Odżywiają się sokami roślin (niektóre są ich szkodnikami), krwią ptaków i ssaków, część jest pasożytami stawonogów, nieliczne są drapieżne. Lądowe (większość) i wodne. Lądowe żyją na roślinach, pod korą drzew, w ściółce, w glebie. Gatunki wodne (także morskie) przebywają na powierzchni wody, jak i w toni wodnej lub na dnie. Gatunki wodne mają często nogi pływne.

Cechują je silne spłaszczenie grzbieto-brzuszne, narządy gębowe kłują* co-ssące. Wiele gatunków bez skrzydeł. U skrzydlatych pierwsza para skrzydeł ma części nasadowe grube, tworzące półokrywy (ryc. 225L, fot. 22B, 23C), części końcowe błoniaste. W spoczynku skrzydła leżą płasko na odwłoku. Druga para skrzydeł błoniasta. Wszystkie gatunki lądowe mają gruczoły zapachowe, często produkujące wydzieliny o nieprzyjemnym zapachu.

Rozwój trwa rok. Zimują postacie dojrzałe.

Płoszczyca szara — Ne pa cinerea ma silnie spłaszczone ciało, chwytne nogi przednie i rurkę oddechową na końcu odwłoka. Żyje w wodach słodkich, na dnie wśród roślinności. Drapieżna.

Nartnik jeziorny — Gerris lacuslris żyje na powierzchni wód stojących. Pluskwa domowa — Cimex lectularius jest gatunkiem synantropijnym, czasowym krwiopijnym pasożytem człowieka. Przy braku kontaktu z człowiekiem atakuje kury, gołębie, gryzonie, psy, koty. Żeruje nocą, w dzień prowadzi ukryty tryb życia. Żyje do 14 miesięcy, jest wytrzymała na głód. Rozród marzec-czerwiec. Rozwój trwa 6—11 tyg. (fot. 23C).

Pluskwa gołębia — Cimex columbarius żyje w kurnikach i gołębnikach. Ozdobnik lucemowiec — Adelphocoris lineolatus jest szkodnikiem lucerny; samice składają jaja do łodyg.

Kowal bezskrzydły — Pyrrhocoris apterus występuje pospolicie w Polsce. Czerwono zabarwiony z regularnymi czarnymi plamami, gromadnie wygrzewa się w promieniach wiosennego słońca u podstaw pni drzew. Wszystkożemy. Warzywnica kapustna — Eurydema oleracea jest szkodnikiem kapusty. Pluskwa jagodziak — Dolycoris baccarum wydziela nieprzyjemny zapach, występuje na malinach, borówkach.

Rząd: pluskwiaki równoskrzydle —- Homoptera

Gatunki kosmopolityczne, najliczniej występujące w strefach ciepłych. Żerują tylko na roślinach. Niektóre tworzą galasy. Ok. 21000 gatunków (w Polsce ok. 2000). Wiele szkodników.

Głowa różnokształtna. Tułów i odwłok szerokie. U niektórych form objawy zlewania się ze sobą tagm. Narządy gębowe kłująco-ssące, tworzące ryjek (1—3 człony), skierowany do tyłu pomiędzy odnóża. Skrzydła pierwszej pary jednorodne, w spoczynku składają się (krzyżują) dachówkowato. Druga para skrzydeł u wielu gatunków nie występuje, część form jest bezskrzydłych. Odnóża u wielu gatunków silnie skrócone lub silnie zredukowane. Produkują rozmaite wydzieliny woskowe, pokrywające ciało. Jelito środkowe umożliwia zagęszczanie białka, w treści układu pokarmowego. Ponieważ pluskwiaki równoskrzydle odżywiają się sokami roślin, które są ubogie w białko, bogate w wielocukrowce, ich odchody zawierają duże ilości wody i cukrowców i często przyjmują postać spadzi.

Przeobrażenie niezupełne, ale z licznymi modyfikacjami. Rozród dwu-płciowy, albo występuje partenogeneza różnego typu, niekiedy ze zmianą żywiciela. Samice jajorodne, jajożyworodne lub żyworodne.

Podrząd: skoczki — Cicadodea

Przedstawicieli cechują skoczna trzecia para nóg, skrzydła błoniaste z żyłkami podłużnymi i poprzecznymi. Niektóre, jak rodzina piewikowate — Cicadidae, mają na odwłoku narządy strydulacyjne. Samce (ok. 1 500 gatunków) wydają głosy o bardzo wysokich tonach, słyszalnych do ok. 3 km. Występują głównie w strefach subtropikalnych i tropikalnych.

Piewik gałązkowiec — Cicadetta montana. jest jedynym gatunkiem cykad występującym w Polsce. Spotykany na dębach i drzewach owocowych rosnących na nasłonecznionych stokach.

Skoczek różany — Typhlocyba rosae żeruje na liściach róży i drzew owocowych.

Pienik wierzbowiec — Aprophora salicis żyje na liściach wierzby. Samice wydzielają pienistą substancję, do której składają jaja.

Podrząd: koliszki — Psyllodea

Synonim: mlodówki

Trzecia para odnóży skoczna. Skrzydła błoniaste, bez żyłek poprzecznych. Formy drobne. Często występują masowo. Niektóre gatunki są szkodnikami, powodują powstawanie galasów na liściach roślin zielnych oraz na liściach i łodygach drzew i krzewów.

Miodówka jabłoniowa — Psylla mali jest szkodnikiem sadów. Larwy, wiosną i z początkiem lata, wysysają soki z młodych pędów jabłoni, silnie hamują ich wzrost. Wydzielają rosę miodową.

593