60 61

60 ROZDZIAŁ IH

odróżnia publiczny charakter przekazu, tzn. publiczna dostępność (ograniczona tylke opłatami i zasięgiem). Inną cechą wyróżniającą jest ich zinstytucjonalizowanie - działaj(j w ramach większych organizacji, koncernów, spółek lub samodzielnie, lecz zawsze opierajĄ się na profesjonalnej strukturze, w której istnieje ścisła zawodowa specjalizacja¹.

Według definicji słownikowej, za media masowe uważa się

techniczną aparaturę, za pomocą której wypowiedzi publiczne rozsiewane są pośret nio i w zasadzie jednokierunkowo wśród rozproszonej i nieustrukturyzowanej, rzeczywl stej i potencjalnej publiczności⁹.

Media są kanałami komunikacji przekazującymi informacje. Jakie są to inj formacje, zależy od ludzi. Nie można więc rozpatrywać mediów bez ludzi, któj rzy decydują o zawartości kanałów informacyjnych. Tam zaś, gdzie są ludzi< są też i wartości.

FUNKCJE I CELE MEDIÓW

Media są złożonymi, dynamicznymi strukturami i ewoluują, więc ich funl cje i cele także się zmieniają. A wraz z nimi, choć w mniejszym stopniu, zmienił ją się funkcje i cele dziennikarstwa. Różnorodność mediów powoduje, że jeśli nj wet możemy przypisać im pewne wspólne cele, to poszczególni nadawcy różnie j< rozumieją i hierarchizują.

Zazwyczaj mediom przypisuje się trzy główne cele: publicznego forum, pil] nego obserwatora wydarzeń i autonomicznego, czyli niezależnego komunii tora. Znaczna część współczesnych mediów wykazuje tutaj poważne braki¹⁰. Ni< którzy badacze mediów, jak Neil Postman, uważają, że współczesne media w sadzie ograniczają się już wyłącznie do zabawiania¹¹.

Analizując funkcjonowanie mediów, należy odróżniać ich cel właściwy (p( winnościowy) od celu faktycznego, czyli rzeczywiście realizowanego¹². Powinnoj ściami mediów i dziennikarzy zajmują się głównie filozofowie. Muszą jednak pj miętać, aby ich refleksja odnosiła się do mediów, a nie jakichś idealnych wyobraj żeń, które z rzeczywistymi mediami mają niewiele wspólnego.

NIliWSPÓŁMIERNOŚĆ MEDIALNA

Nokratejski lub platoński model uprawiania dziennikarstwa odnosi się do ildoimikarzy informacyjnych, publicystów, także reportażystów. Ich rolą jest in-llił litowanie i wyjaśnianie. Dysponują oni zasadniczo tymi samymi faktami. Dla-WgO więc z różnych programów i artykułów, bazujących na tych samych fak-Itit ll, wyłania się wiele różnych, nieprzystających do siebie wizji świata?

Przy założeniu, że dziennikarze są rzetelni i nie manipulują faktami, odpo-|v|t>(łż znajduje się przede wszystkim, choć nie wyłącznie, w aksjologii. Różne me-tllii przyjmują różne hierarchie wartości. Rodzi się jednak natychmiast kolejne Wit Alle pytanie: które z tych hierarchii są słuszne?

t Mpowiedź brzmi: w mediach nie ma wspólnej hierarchii wartości, ponie-WllA różne typy współczesnych mediów są niewspółmierne: nie istnieje dla nich |llUA wspólna miara. Hierarchia przyjmowanych wartości zależy od zakładanych i #lów i tzw. grupy docelowej. Różne media skierowane są do różnych odbiorców, .1 In wpływa na treść i formę przekazu.

Można natomiast próbować określać kryteria preferencji, na podstawie Mrirych media podejmują decyzje. Gdy poświęcają jedną wartość na rzecz in-•n*|, wiadomo, że uważają ją za mniejszą. Jeśli więc np. niektóre media poświę-i iiji| wiarygodność, aby tytuł lepiej się sprzedał, to wiadomo, że zysk jest dla liii li większą wartością niż wiarygodność.

Nlcwspółmierność ma istotne implikacje etyczne: zróżnicowana hierarchia Win lości etycznych sprawia, że w przypadku dylematu etycznego różne media liyilą wybierać różne rozwiązania. Ze względu na niewspółmierność medialni) wydaje się, że nic ma podstaw do twierdzenia, iż istnieje jedna powszechna I |j|t’/.mlcnna etyka mediów i jedna etyka dziennikarska.

DZIENNIKARSTWO DEONTOLOGICZNE I TELEOLOGICZNE

(I ewolucji mediów decydują głównie technika i preferencje odbiorców. Ich pilMijłi sprawia, że powstają nowe gatunki dziennikarskie, zmieniają się style fflPrilillncgo przekazu, a wraz z nimi pojawiają się nieznane wcześniej problemy etyczne. Takim nowym problemem jest kwestia zachowania obiektywności W Kiru/, popularniejszych programach typu infotainment, łączących informację f 10/1 ywką.

h nile waż media są niewspółmierne i mają różne cele, nie można formułować Wlllwc nich jednakowych oczekiwań etycznych. Dla przypisania poszczególnym llildiiwcom jakiejś hierarchii wartości etycznych przydatny jest podział na media Ifbnlnglcznc i deontologiczne. Wprawdzie podział ten nie występuje dotychczas

1

Wielka Encyklopedia PWN, t. 27, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 39.

⁹    W. Pisarek (red.), Słownik terminologii medialnej, Univcrsitas, Kraków 2006, s. 117-118.

¹⁰    S. Miller, Tabloid Joumalism..., także: T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe, Wy dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 303: „(...) dawne motto amerykańskich właścicł< li mediów: information, education, entertainment (informacja, edukacja, rozrywka) staje się obc nie innym, jak to ujmuj:} Francuzi: informcz, manipulez, faites amuscr (czyli: informujcie, manipt lujcie, zabawiajcie)".

" N. Postman, Zabawić się na śmierć, tłum. I.. Niedzielski, MUZA SA, Warszawa 2006.

^,ł W. Galewic/., Studia z etyki przekonań, Univcrsilns, Kraków 1998, s. NO.