682 683

Ryc. 252. Małże, larwy. A — weliger, B — glochidium: i — wić czepna, n — zawiązek nogi, m — mięsień zwieracz muszli, w — wieczko, ż — żagielek

pasożytniczego trybu życia. Ma dwuklapową muszlę i nić czepną. Glochidium przyczepia się skrzeli lub płetw ryb, zostaje otoczone tkanką żywiciela, tworzącą cystę i rozwija się w cyście. Glochidium wchłania pokarm z tkanek żywiciela dyfuzyjnie, za pomocą komórek zawiązka płaszcza. Po wykształceniu się w postać młodocianą glochidium wydostaje się z cysty.

SYSTEMATYKA

Poglądy na systematykę małży są krańcowo rozbieżne, bierze się pod uwagę różne kryteria, budowę skrzeli, czy wykształcenie zwieraczy albo zamka. Dla celów dydaktycznych najczęściej stosuje się podział na 4 podgromady, na podstawie budowy skrzeli.

Podgromada: pierwoskrzelne — Protobranchia

Diagnoza: małże o skrzelach prostych, krótkich, dwupłatowych i wyrostkach skrzelowych list-kowatych.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Gatunki morskie, występujące tylko w morzach pełnosłonych. O skrzelach podobnie wykształconych jak u brzuchonogów. W układzie nerwowym zwoje rozdzielone na mózgowe i boczne. Rozwój przypomina rozwój larwalny łódkonogów. Podgromadę rozdziela się na 2 rzędy w zależności od wykształcenia zamka.

Rząd: Nuculolda

Synonim: PalaeotaxocJonta

Muszle jednakowej wielkości. Zamek z licznymi ząbkami równej wielkości (Palaeotaxodonta). Skrzela krótkie, służące tylko do oddychania. Płaty gębowe duże. Dwa zwieracze (Dimyaria), równej wielkości (Jsomyaria).

Nucula nucleus występuje w Morzu Śródziemnym.

Rząd: Solemyoida

Synonim: Cryptodonta

Połówki muszli jednakowej wielkości. Zamek bez ząbków. Skrzela dłuższe jak w poprzednim rzędzie, służą do oddychania i do osadzania się na nich pokarmu. Płaty gębowe małe. Dwa zwieracze, przedni znacznie większy od tylnego (Anisomyaria).

Yoldia arclica żyje w morzach arktycznych.

Podgromada: nitkoskrzelne — Filibranchia

Synonim: Plerlomorpha

Diagnoza: małże ze skrzelami nitkowatymi, płaty skrzeli zagięte ku górze, części wolno zwisające płatów połączone rzęskami.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Morskie. Podgromadę dzieli się na dwa rzędy, w zależności od wykształcenia zamka i zwieraczy.

Rząd: Arcoida

Synonim: Taxodonta

Kosmopolityczne. Zamek prosty z licznymi, równej wielkości ząbkami. Dwa jednakowe zwieracze lub przedni mniejszy od tylnego. Na brzegu płaszcza oczy (do 100). Każde oko składa się z wielu oczek, albo jest kubkowe. U niektórych gatunków oczy także na skrzelach. Wiele gatunków przyczepionych bisiorem do podłoża.

Arka Noego — Arca noae występująca w Morzu Śródziemnym, do 10 cm długa, ma ciało prawie prostokątne. Muszle pokryte szczecinkami i blaszkami. Przyczepia się bisiorem do podłoża. Jadalna.

Rząd: Mytylolda

Synonimy: Anisomyaria, Leplodonta

Ok. 1 800 gatunków. Kosmopolityczne. Zamek bez zębów, albo mogą występować wtórnie rozwinięte guzki lub listewki. Przedni zwieracz mniejszy od tylnego lub nie występuje (Monotomyaria).