DSCN6493 (Kopiowanie)

202

noga

skorupo

Ryc. 7-136. Larwy mięczaków: A - żeglarck (weliger): B - glochidium skójki (znacznie powiększone) (JD).

Biologia - repetytorium dla kandydatów na anaaemie nrntycm

powierzchni śluzu na skrzelach. Rzęski, poruszające się w płynie surowiczym, powierzchnię której® pokrywa śluz, przesuwają ową lepką substancję wraz z cząsteczkami pokarmowymi w kierunku otworu gębowego: tu przejęta zostaje przez urzęsiony nabłonek czterech płatów przy gębowych (tzw. żagielków) ] i przesunięta do jamy gębowej. Jama gębowa - ze względu na rodzaj pokarmu - nic ma zębów ani tarki, nie ma też gruczołów ślinowych, a pokarm wędruje - wciąż przesuwany ruchami rzęsek - przez przełyk do żołądka. Trawienie następuje głównie w gruczole wątrobowotrzustkowym. Taki sposób odżywiania oczywiście nie wymaga wypatrywania pokarmu, pogoni za zdobyczą itd., a zatem małże praktycznie nie mają głowy ani dobrze wykształconych zmysłów. Gatunki morskie posiadają prymitywne plamki oczne w pobliżu syfonów oraz bardziej skomplikowane oczy, osadzone na brzegach płaszcza; podobnie jak narządy dotykowe, służą im one przede wszystkim do reagowania (zamykania muszli) w przypadkach zagrożenia. Statocysty są narządami zmysłu równowagi. Niektóre gatunki, np. szczeżuje, mają syfony wpustowe otoczone czułkami, w których umieszczone są narządy zmysłu chemicznego (węchu).

Woda, która wpłynęła do jamy płaszczowej, po oddzieleniu cząstek pokarmowych opływa ujścia przewodów wydalniczych, następnie omywa otwór odbytowy i wypływa syfonem wypustowym na zewnątrz.

W zależności od trybu życia, noga małża jest potężna (gdy zwierzę posuwa się po dnie), albo stosunkowo nieduża, gdy mięczak nie zmienia miejsca pobytu. U tych ostatnich gatunków gruczoły nogi, zwane bisiorowymi, produkują wydzielinę o właściwościach kleju, twardniejącą w wodzie w postaci nitek (bisioru). Nazwa “bisior” pochodzi od określenia drogocennej tkaniny o złocistej barwie, która wyrabiana była z nici bisiorowych dużego małża z rodzaju Pinna, występującego w Morzu Śródziemnym.

Układ nerwowy małża nie jest tak scentralizowany, jak u ślimaków; wyróżniamy w nim bzy główne pary zwojów: głowowo - płaszczowe (w pobliżu otworu gębowego), nożne i trzewiowe. Są one połączone dwiema parami pni nerwowych, z przodu zespolonych obrączką okołoprzełykową, jednakże wykazują dość dużą autonomię.

Małże są rozdzielnopłciowe lub sąobojnakami.

W obu przypadkach zapłodnienie jest zewnętrzne, a z wytwarzanych setek tysięcy jaj wylęgają się larwy: trochofory. żeglarki lub glochidia (tyc. 7-136).

W rzędzie pierwoskrzelnych (Protobranchiata) usystematyzowano pierwotne gatunki, o nieząb-kowanym zamku. Z nich zasługuje na uwagę rodzaj Yoldia, szczególnie liczny w gatunki w minionych epokach geologicznych. Od tych mięczaków pochodzi nazwa jednego z okresów w dziejach Motza Bałtyckiego, mianowicie okresu yoldiowego.

Morze Yoldiowe istniało na terenie mniej więcej dzisiejszego Bałtyku w okresie od 8500 lat p.n.e. do 7900 lat p.n.e.

Do nitkoskrzelnych (Filibranchiala) należą morskie małże, mające duże znaczenie kulinarne.

W pierwszym rzędzie wymienić należy ostrygę jadalną [fJstreg edttlis), która w postaci dojrzułej pędzi całkowicie osiadły tryb życia, żyjąc w ławicach na skałach dobrze zasolonych mórz. Jest żyworodnym obojnakiem. Jej mięso jest cenionym w święcie przysmakiem - sami Francuzi zjudają rocznic ponad dwa miliardy sztuk ostryg. Obecnie praktycznie biorąc jest to gatunek hodowlany. W miejscach o optymalne) temperaturze wody. prądach morskich i zasoleniu (2 - 3%) zakłada się specjalne urządzenia dla osadzania się larw, nieraz sprowadzanych w dużych ilościach z innych hodowli, chroni się je przed drapieżnikami i chorobami, przenosi na inne miejsca w wypadkach nadmiernego zagęszczenia. Podobnie caętamw

ii

46

m

ISS