684 685

Omule k jadalny — My Mus edulis jest kosmopolityczny, występuje m. in. w morzach europejskich, ławicami, w strefach przybrzeżnych. Do 15 cm długi, ma bisior i silnie zredukowaną nogę. Jadalny. Na ławicach omułków żerują fłądry, dorsze, płaszczki, ryby jesiotrowate, kraby, drapieżne ślimaki i rozgwiazdy. Omułki mają ogromne znaczenie jako filtratory, przerabiają drobną zawiesinę morską na wysokowartościowy pokarm białkowy, wykorzystywany przez zwierzęta i człowieka. Poszczególne ławice filtrują setki metrów sześciennych wody dziennie. W Bałtyku omułek występuje w postaci skarlałej, do 5 cm długi, ale stanowi ok. 73,5% fauny dennej. Jest jedynym przedstawicielem podgromady w Bałtyku.

Szołdra łuskowata — Pinna sąuamosa, do 90 cm długa, jest największym małżem Morza Śródziemnego. Ma klinowatą muszlę, pokrytą gęsto łuskami. Bisior silnie rozwinięty. Współżyje z krabem Pinnotheres pinnotheres, żyjącym w jej pobliżu. Krab zaniepokojony chowa się do muszli, którą szołdra natychmiast zamyka.

Perłopław wielki — Pteria margaritifera występuje (obecnie prawie wytępiony) w morzach i oceanach strefy tropikalnej. Do 25 cm długi. Przyczepiony bisiorem. Wytwarza perły. Obecnie hodowany w farmach podmorskich.

Przegrzebek wielki — Pecten maximus, o średnicy do 15 cm, występuje w Morzu Śródziemnym. Ma muszlę kolistą z promieniście rozchodzącymi się na powierzchni żeberkami. Pływa gwałtownymi ruchami, rozchylając i zamykając połówki muszli.

Przedstawiciele rodziny Limidae przebywają w gniazdach zbudowanych z kamyków i muszli mięczaków połączonych bisiorem. Produkują wydzieliny świecące.

Ostryga jadalna — Ostrea edulis prowadzi osiadły tryb życia, przyrośnięta lewą połówką muszli do twardego podłoża. Występuje ławicami u skalistych wybrzeży pełnosłonych mórz europejskich. Do 10 cm średnicy. Żyje do 30 lat. Przysmak. Obecnie hodowana.

Podgromada: blaszkoskrzelne właściwe — Eulamellibranchiata

Diagnoza: małże o niciach skrzelowych połączonych mostkami.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Morskie i słodkowodne. Podgromada obejmuje większość współcześnie występujących gatunków, ok. 17 000 (w Polsce ok. 36, a więc wszystkie małże poza omulkiem). Skrzela blaszkowate. Zamek różnie wykształcony lub brak. Zwieracze dwa lub brak. Gatunki często zaopatrzone w syfony. Podgromadę rozdziela się na 4 rzędy w zależności od wykształcenia zamka i muszli.

Rząd: Palaeoheterodonta

Synonim: Schlzodonta

Gatunki głównie słodkowodne, nieliczne morskie. Muszle różnego kształtu, o połówkach jednakowej wielkości, z warstwą perłową, najczęściej z pięknym różnobarwnym połyskiem. Zamek u większości gatunków ma duży ząb środkowy na lewej połówce muszli, który wchodzi pomiędzy dwa trójkątne zęby połówki prawej, albo zamka brak. Noga bez bisioru. Ok. 4 500 gatunków.

Rodzina: Trigortioidea obejmuje nieliczne gatunki reliktowe morskie, występujące w wodach otaczających Australię i Tasmanię.

Rodzina: skójek — Unionoidea obejmuje gatunki słodkowodne, mające w rozwoju glochidium. W Polsce występują 3 gatunki skójek: malarska — Unio piclorium, zaostrzona — Unio lumidus i gruboskorupowa — Unio crassus. Należąca do rodziny perłorodka rzeczna — Margaritifera marguritifera, do 12 cm długa, żyje w rzekach i strumieniach o bezwapiennym podłożu, jest bardzo wrażliwa na zanieczyszczenia wód. Dawniej występowała pospolicie w wodach Europy, wyginęła w wielu stanowiskach, w tym także w Polsce. Szczeżuja wielka — Anodonta cygnea, do 20 cm długa, ma muszlę delikatną, zamek bez zębów, jest największym małżem krajowym, żyje w wodach bieżących i stojących.

Rząd: Heterodonta

Morskie, część występuje w wodach słonawych i słodkich. Połówki muszli jednakowej wielkości bez masy perłowej, Zęby w zamku różnego kształtu, u większości gatunków duże, zróżnicowane na główne i listewkowane boczne. U niektórych — syfony i bisior. Ok. 10000 gatunków.

Racicznica zmienna — Dreissena polymorpha, do 4 cm długa, wydziela bisior, w Polsce pospolita w zalewach i jeziorach, obrasta gęsto podwodne urządzenia techniczne, jest ważnym biofiltratorem.

Sercówka Lamarcka — Cerastoderma lamarckiana (synonim: Cardium edule), do 3 cm długa, jest pospolita w Bałtyku.

Przydacznia olbrzymia — Tridacna gigas, do 1,5 m długa, osiąga masę do 260 kg. Żyje wśród raf koralowych Oceanów Spokojnego i Indyjskiego. Ma muszlę o charakterystycznym falistym brzegu.

Rząd: Adapedonta

Morskie. Połówki muszli jednakowej wielkości, cienkie bez warstwy perłowej. Noga z bisiorem lub bez. Syfony dobrze rozwinięte. Zamek z 1 zębem na lewej połówce muszli wchodzi do zagłębienia w prawej połówce, albo zęba brak. U niektórych brak więzadła. Żyją zagrzebane w mule lub piasku, albo wiercą otwory w skalistych podłożach. Ok. 2000 gatunków.

Małgiew piaskołaz — Mya arenaria, do 7 cm długi, o muszli jajowatej, żyje

685