71

71

obserwowalne — następują ciągle, w odniesieniu do wszystkich, pozostających we względnej normie podopiecznych, a więc mają charakter permanentny i bezwyjąt-kowy. Są one tym większe i bardziej doniosłe, im większy jest zakres i stopień zaspokajanych potrzeb ponadpodmiotowych, im większa zależność podopiecznego od opiekuna. Dlatego też, chociaż opieka jest jednym z kilku czynników rozwoju jednostki, to jednak jest ona — zwłaszcza w pierwszym okresie życia (dzieciństwie) — czynnikiem koniecznym i niezastąpionym.

Czy i na ile normalne jest funkcjonowanie (w sensie psychofizycznym) jednostek pozostających w zależnościach opiekuńczych od innych ludzi lub instytucji, zależy to w znacznym zakresie od określonego zaspokajania ich potrzeb. Może ono prowadzić je do zachowania stanu równowagi, dodatniego samopoczucia, zadowolenia z życia, celowego i zorganizowanego zachowania, bezkonfliktowego przystosowania do warunków, a więc względnie normalnego funkcjonowania. Może też powodować stan przeciwny: zdenerwowania, przemęczenia, apatii, przestrachu, fiksacji jako następstwa niedostatecznego lub niewłaściwego zaspokajania ich potrzeb.

Powodowanie ogólnego zadowolenia z życia, czyli poczucia szczęścia

podopiecznych (w sensie realistycznym) stanowi kolejną doniosłą funkcję opieki w szerszym zakresie. Jest tak dlatego, że ta trudna do przecenienia, ostateczna wartość egzystencjalna uwarunkowana jest przede wszystkim określonym poziomem zaspokajania — zwłaszcza w wymiarze subiektywnym — ich wielorakich potrzeb. Jakkolwiek osiąganie tej wartości na przestrzeni całego życia człowieka zależy jeszcze od kilku innych czynników (wartości pośredniczących) to, po pierwsze, staje się osiągalna bez dostatecznego zaspokojenia znaczących dla jednostki (hierarchicznie) potrzeb i po wtóre, dla dzieci najmłodszych (gdzieś do granic „wczesnej edukacji”) i na drugim krańcu życia, w późnej starości, optymalne zaspokajanie potrzeb (przede wszystkim w wymiarze subiektywnym) jest na ogół wystarczające dla doświadczania niemalże „pełni szczęścia”.

Od określonego stanu zaspokojenia potrzeb zależy również możliwość pomyślnego przebiegu szeroko i ściśle pojętego wychowania oraz uzyskiwania założonych jego efektów. Ta, polegająca na warunkowaniu wychowania, funkcja opieki zasygnalizowana jest w następnym rozdziale jako obiektywny związek opieki z wychowaniem. W tym miejscu wypada podkreślić, iż zależność ta dostrzegana jest i uwzględniana w praktyce głównie w zakresie zaspokajania potrzeb biologicznych. Wciąż jednak niedostatecznie brane są pod uwagę — w stosunkach opiekuńczo-wychowawczych — tego rodzaju skutki, powodowane przez określone zaspokajanie psychospołecznych potrzeb podopiecz-nych-wychowanków.