800

znaczenie odległości międzycząstcczkowych i parametrów kinetyki reakcji), w medycynie zaś służy do rozpoznawania wielu chorób metabolicznych i badania przemian energetycznych (spektroskopia NMR in vw). W latach siedemdziesiątych okazało się możliwe zastosowanie zjawiska NMR do otrzymywania obrazów z wnętrza ciała - po w Maje tomografia NMR lub inaczej metoda obrazowania ma-gncr\cy\o-rezonansowego (M RI)

Tomografia NMR umożliwia uzyskiwanie map rozkładu (topografii) gęstości, przede wszystkim jąder atomów wodoru (protonów) oraz tzw. czasów relaksacji tych protonów na dowolnie wybranym przekroju ciała. Wodór wchodzi w skład wody. zawartej w dużych ilościach w organizmach żywych (60-70%). a także jest składnikiem wszystkich związków organicznych; szczególnie dużo wodoru wykazują tłuszcze. Uzyskana informacja o jego rozkładzie wewnątrz organizmu jest parametrem obrazów różnicującym tkanki pod względem stopnia ich uwodnienia lub zawartości tłuszczu. Gfstotf protonów- i(hib) czasy relaksacji są odwzorowane przez jasność świecenia (stopień szarości) punktów takiej mapy. podobnie jak w metodzie CT stopień szarości odwzorowuje pochłanianie promieniowania Roentgena. Rozpoznanie wielu zmian chorobowych, np. różnego rodzaju guzów, obrzęku. zawału, zatoru, krwiaka, tętniaka, stłuczenia i wiciu innych jest możliwe dzięki sekcji bez sekcji". Na uwagę zasługuje fakt. że metoda tomografii NMR zapewnia kontrastowe obrazy tkanek miękkich; substancja biała i szara w mózgu daje się dobrze rozróżnić. Metoda u nie tylko lepiej ukazuje szczegóły anatomiczne niż tomografia komputerowa (CT). ale dokładniej ujawnia różnice między zdrową i chorobowo /mienioną tkanką. Co więcej, rezonans wykazują nie tylko protony, ale również niektóre inne jądra. np. fosforu ^3,P. co umożliwia określenie zawartości AT?, fosfokieatyny. a pośrednio nawet pił w wybranych obszarach organizmu; odpowiednia dziedzina badań nazywana jest spektroskopią NMR in »tvo. Powstały zatem możliwości badania zaburzeń metabolizmu in vho. co znalazło już zastosowanie w badaniach niedotlenienia mózgu, metabolizmu mięśnia sercowego, wątro-by. dystrofii mięśniowych i innych miopatu.

Pierwsze badania organizmów żywych, wykonane techniką NMR. zostały przeprowadzone w 1971 roku. kiedy Damadian wykazał różnice czasów relaksacji pro tonów cząsteczek wody w fizjologicznych i zmienionych nowotworowo tkankach szczura. W 1973 roku Lautcrbur opracował metodę przestrzennej lokalizacji sygnałów NMR. stwarzając podstawy rekonstrukcji obrazów badanego obiektu. Dzięki temu pierwsze obrazy NMR przekrojów ludzkiego nadgarstka uzyskano w 1977 roku. Od tego czasu datuje się rozwój produkcji urządzeń do badań metodą NMR Początkowo, najlepsze rezultaty uzyskano w obrazowaniu mózgu, obecnie wszystkie narządy i tkanki stały się dostępne do badań metodą MRI Zjawisko NMR jest złozonc. tomograf NMR jest zaś urządzeniem skomplikowanym: w tej dziedzinie bardzo użyteczne dla medycyny są fizyka i informaryka. Tomografy NMR produkuje obecnie kilkanaście firm: Bniker. General Electric. Philips. Picker. Siemens. Toshiba i inne. ale na ich budowę mogą pozwolić sobie jedynie firmy o dużym doświadczeniu elektronicznym. Tomografy NMR stanowią już. pomimo wysokiej ceny. standardowe wyposażenie klinik, a nawet prywatnych gabinetów lekarzy.

800