80 81

80 ROZDZIAŁ III

prawda i atrakcyjność nie są wartościami sprzecznymi, to jednak wspólne ich realizowanie w praktyce jest szalenie trudne.

Do pewnego stopnia tabloidyzację mediów deontologicznych wymusza wolnorynkowa konkurencja. W Polsce sukces rynkowy „Faktu” spowodował pewną tabloidyzację gazet opiniotwórczych, choć - jak na razie - zmiany te ograniczają się głównie do rozwiązań graficznych.

SPOŁECZNE KONSEKWENCJE TABLOIDYZACJI

Tabloidy odpowiadają na społeczne oczekiwania wobec mediów. Są lustrzanym odbiciem społeczeństwa konsumpcyjnego. Problemem, także o wymiarze etycznym, jest to, że odbiorcy coraz częściej im ufają. Nie stanowią one świadomej „niskoenergetycznej alternatywy”, traktowanej z dystansem i krytycznie. Wielu ludzi wierzy, że tabloidy przekazują informacje tego samego typu, co media deon-tologiczne. Dostrzegają to reklamodawcy, przeznaczając coraz więcej pieniędzy na promocję produktów właśnie w tabloidach.

Tabloidy mają bowiem zalety, których brak innym dziennikom. Czytelnicy „Faktu” czy „Super Expressu" odbierają teksty w nich jako wiarygodne. W przeciwieństwie do lepiej wykształconych czytelników dzienników opiniotwórczych nie sięgają po gazetę, by porównać swoją opinię z jej oceną. Oczekują, że dziennik podpowie im, co powinni myśleć na dany temat⁶⁴.

W tym właśnie kryje się problem etyczny: odbiorcy często nie zdają sobie sprawy, że tabloidy nie są wiarygodne.

Dziennikarze i inni ludzie mediów oczywiście wiedzą, że tabloidy nie dają informacji rzetelnych i ważnych. Wielu jednak obraca ten problem w żart i bagatelizuje problem:

Tabloidy „Super Express” i „Fakt "czytam dla rozrywki. Pomysłowość redaktorów „Faktu" zdumiewa mnie. W końcu nie tak łatwo jest wymyślić jezioro pełne wódki, z którego chłopi chłepcą trunek na kolanach, czy szczurosałatę albo ziemniakożabę^w.

Taka wypowiedź omija podstawową kwestię: czy w jakichkolwiek mediach świadome kłamstwo jest dopuszczalne? Obrońcy tabloidów usprawiedliwiają ich obecność pluralizmem mediów.

Pojawienie się „Faktu" zmieniło Polskę. Rozluźniło duszną atmosferę naszego feuda-lizmu, naszej niekonstytucyjnej monarchii, w której zawsze było mnóstwo świętych krów i tematów tabu. Bali się ich dotknąć nawet najodważniejsi dziennikarze, a gdyby nawet dotknęli, to i tak żadna gazeta nie ośmieliłaby się opublikować rewolucyjnego materiału, który święte krowy zmusi do galopu.

⁶⁴ M. Wyszyńska, Sprzedać emocje. Magazyn Ekstra, bezpłatny dodatek do miesięcznika „Press" 8. 2006, s. 20.

^M L. Kraskowski, Ranking Kraskowskiego. „Press" I (132), 2007, s. 110.

„Fakt" to wszystko zmienił! Był od pierwszych dni dociekliwy i bezpartyjny.

Zanim pojawił się „Fakt", wiadomo było, że istnieją autorytety, które mogą przemawia« do „prostego ludu” tylko z wysoka, tylko z namaszczeniem. A do nich samych nie ma /•niwa kierować żadnych pytań, zgłaszać wątpliwości. Ten feudalizm, który „Gazeta Wy-borcza" przedstawiała Polakom jako demokratyczną normę, z prawdziwą demokracją taką, jaka istnieje w USA, Anglii, Francji czy Niemczech - nie miał nic wspólnego.

Pojawienie się „Faktu" rozluźniło ten zaduch. Od pierwszych dni najwybitniejsi intelektualiści i politycy przemawiali z jego łamów bez namaszczenia. Od jakiegoś czasu to w\zy$tko, o czym mówię - nieskrępowane dyskusje, pluralizm w mediach - uważamy za muz normalną. Ale pomyślmy, jak wyglądała polska prasa jeszcze przed kilku laty, zanim fiojawił się „Fakt’*⁶.

Podstawowy problem związany z tabloidami leży nie tylko w przekazywanych Informacjach, ale głównie w formie przekazu i ocenach. Wskazywał na to abp Jó-/cl Życiński:

Na łamach wielkonakładowych czasopism czytamy, że lekarze, którzy upomnieli się .• swoje prawa, to „terroryści”, a ci, o których UB-owiec służbowo zrobił niepochlebną notatkę, to wszyscy z góry kapusie.

W tym języku zanika elementarny szacunek dla człowieka, tworzy się kultura - jeśli mówić tu o kulturze - arogancji i pogardy. Takim językiem przemawiał w stanie wojennym i nu nik prasowy rządu, a dziś staje się to język dominujący w tabloidach.

I właśnie dlatego, żeby dać wyraz naszej chrześcijańskiej kulturze, ażeby w słowach wyrażać szacunek dla godności bliźniego, nie kupujmy tych gazet, które przemawiają ję-• yklcm pogardy i nienawiści, które swoje przesłanie zdają się kierować w stronę środowisk póllnteligenckich, dla których szacunek dla człowieka jest pustym słowem, którzy żyją jęli ale sensacją i pogonią za skandalem.

Media powinny uczyć szacunku dla człowieka i kształtować poczucie jedności, lymcza-»rm dyszymy w nich język pogardy, arogancji i agresji. Pokażmy im, że ważniejsze dla nas ■ą tworzenie kultury i kształtowanie sumień⁶⁷.

0    tym, że sami dziennikarze mają świadomość wielorakich słabości tablo-ulów, świadczy ankieta (co prawda zupełnie niereprezentatywna) przeprowadzona w 2007 r. przez miesięcznik „Press”.

Zarówno dziennikarzy, jak i studentów odstręcza przede wszystkim praca w tablo-It/ih/i. szczególnie w „Fakcie". Powody: brak prestiżu, plotkarski charakter, „nonszalancki iloninek do faktów", poszukiwanie taniej sensacji i „żerowanie na ludzkim nieszczęściu'⁶*.

1    ubloidy i tabloidyzacja pokazują znaczenie edukacji medialnej społeczeństwu. Aby właściwie odebrać informacje medialne, trzeba media rozumieć. Ib'/ zrozumienia, czym są media, wiedza osiągana za ich pośrednictwem staje się bezwartościowa albo szkodliwa.

^M ( VI /a: „Gazeta Wyborcza". 249 (5256), 24 X 2006.

¹ ( yt /a: „Gazeta Wyborcza", 139 (5147), 16 V 2006.

‘ M. Wyszyńska, lop pracodawcy, „Press”, 4 (135), 2007, s. 54.