Capture191

Cx L Stosunki F są następujące

r < 0.05

P < 0.01

P < 0.05

W naszym przykładzie efekty warstwowe są istotne na po/ionuc oijj miast cfekt> kolumnowe i interakcja C x L mieszczą się między p_tl/lon "*\ nosci 0.05 i 0.01. Ponieważ efekt interakcji między kolumnami i warstw^ ' I w tym przypadku istotny, testy efektów głównych prostych mogą dostarcz), informacji am/ełi testy efektów głównych ogólnych.

19.7. Eksperymenty dwuczynnikowe z pomiarami postarzanymi jednego czynnika

W badaniach psychologicznych i pedagogicznych nierzadko pojawiają v_{:c :i>}-_v menty dwuczynnikowe z pomiarami powtarzanymi tylko jednego czy nr h.. kładem może tu być eksperyment badający cztery rozmaite sposoby ue/er,. > ,. dwóch rodzajach warunków, polegających na podaniu różnych dawek rój; farmakologicznego. Stosujemy dwie grupy po n osób badanych W pierw w, p>, pic badamy cztery ró/.ne sposoby uczenia się po podaniu jednej dawki : ój farmakologicznego, a w drugiej grupie badamy cztery różne sposob> ik/cria* po podaniu innej dawki środka farmakologicznego Plany tego nsl/aju ./... . czasami planami mieszanymi. Określenia tego me należy mylić / terminem mi mieszany, w którym słowo „mieszany' odnosi się do czynników sial. eh i wych. a nie do powtarzanych bądź nie powtarzanych pomiarów w obrębie u- -j czynnika. W planie takim osoby badane skrzyżowane są /. jednym czynnk* i zagnieżdżone w drugim.

Zapis stosowany w tego rodzaju planie przedstawimy na przykładzie > iv nego eksperymentu, w którym dwie trzyosobowe grupy badano w czterech kijach warunków eksperymentalnych. Uzyskane dane można przedstawić w jąccj postaci:

Owb)

o*»Zn 1 2 /I. ,	Cl Xn, Xui Xm	Cl Xin Xm Xiu	X»i Xjn	C, ~ X.M Xiu	tu tn X„
Średni	__.^JL	JL..	Jm	iZ	*
1 * ^5,	Xiii X»i Xui	X»a X» X«zj	*»n x», X«n	9m Xtj»	• ta Ca
Śitdn*	*	_-JJ.	I*	fi	r
Srotnif	X,	X.		- .a _	M • f

Zostały tu użyte indeksy potrójne Pierwszy indeks określa os,**    _drj.

P „iertt lub gnipc. do której osoba ta należy, trzeci zaś kolumnę bądź pr_W,_m ;_/)tUUka. w którego obrębie powtarzano pomiary Na przykład X,_:i oznacza pomur -rtnuej osoby Z drogiej grupy na pierwszym poziomic pomiaru powtarzanego Vt pokładzie tym całkowita liczba osób badanych wynosi 6. ale liczba p*,z,on>.w czynnika osób równa jest 3.

W tego rodzaju plunie eksperymentalnym całkowita sumę kwadratów nwna pielić na dwie części: sumę kwadratów międzyosobowa i wewnątrzo^bową Między osobow4 sumę kwadratów można podzielić na dalsze dwie części sumę kwadratów dla wierszy oraz sumę kwadratów dla osób wewnątrz grup Ten ..Matm tkbdnik oznaczymy symbolem S/R. Z kolei wewnątrzosobową sumę kwadratów muzna podzielić na trzy dalsze części: sumę kwadratów dla kolumn dla interakcji warczy z kolumnami oraz trzeci składnik, wyrażający interakcję kolumn z motam wewnirz grap wierszy. Ten trzeci składnik oznaczymy symbolem C x SJR w efekcie zatem całkowita suma kwadratów zestala podzielona na pięć oddzielnych sum kwadratów. Tc sumy kwadratów, wraz ze związanymi z mmi liczbami stopni su<> bedy i oszacowaniami wariancji, przedstawia tabela 19.4.

Tabeli 19.4 warto poświęcić parę słów komentarza Znaczenie sum kwadra-tń*: wierszowej, kolumnowej i interakcyjnej jest oczywiste. Wiążą >ię one ze zmiennością, za którą odpowiedzialne są efekty główne oraz interakcja między efektami głównymi. Suma kwadratów dla osób wewnątrz grup. SJR wyraża po fontu zmienność wśród osób badanych w pierwszej grupie d»xianą do zmienności »>rod osób badanych w drogiej grupie itd. dla wszystkich poziomo* czynnika R Można ją potraktować jako zmienność wśród osób badanych, od której została niejako odjęta zmienność, za którą odpowiedzialne są efekty działań eksperymentalnych z wierszy. Składnik C x S/R wyraża interakcje kolumn z. osobami w pierwszej grupie dodaną do interakcji kolumn z osobami w drugiej grupie ud na wszystkich poziomach czynnika R

Liczba stopni swobody związana z wierszami, kolumnami oraz interakcyjna wmą kwadratów R x C wynost odpowiednio K - I. (* - I i itf - ' "ś - Ze ikładntkicm SIR związane jest n - I stopni swobody dla każdej grupy, a dla R trup liczba stopni swobody wynost R{n - I) Składnik ( • ^N R ^SVI-^^Ł’ '•

379