CCF20090212083

wiele, gdyż zwykle sąd propozycjonalny może być realizowany jedynie za pomocą jakiejś konfiguracji symboli językowych. Trzeba więc rozpatrzyć tę sprawę wnikliwiej.

KATEGORIE 1 SCHEMATY WYOBRAŻENIOWE

Pamiętanie poszczególnych obiektów, innych członków własnego gatunku, wydarzeń i innych aspektów osobistego doświadczenia, a także przewidywanie przyszłych wydarzeń na podstawie pamięci, jest warunkiem sine qua non poznania. Wiele gatunków ssaków ma reprezentacje poznawcze tego typu. Co więcej, wiele gatunków ssaków tworzy kategorie doświadczeń percepcyjnych i ruchowych, czyli traktuje jako podobne zjawiska, które pod jakimś względem (percepcyjnym lub ruchowym) są identyczne (zob. rozdział 2). Nie jest zatem zaskoczeniem, że i niemowlęta pamiętają wiele doświadczeń już od pierwszych tygodni życia i bardzo wcześnie zaczynają tworzyć kategorie percepcyjne obiektów i zdarzeń - dla niektórych kształtów już w wieku od trzeciego do szóstego miesiąca (przegląd badań na ten temat w: Haith i Benson, 1997). Dzieci w okresie przedjęzykowym są też w stanie zrozumieć proste sekwencje przyczynowe, w których jedno wydarzenie „umożliwia” następne (Mandler, 1992; Bauer, Hester-gaard i Dow, 1994).

Jednym z najbardziej niezwykłych zjawisk świata natury jest to, że organizmy działają posługując się nie tylko bezpośrednią percepcją, ale także reprezentacjami czucio-wo-ruchowymi środowiska, spośród których szczególnie ważne wydają się kategorie przedmiotów i schematy wyobrażeniowe zdarzeń dynamicznych. Dzięki temu rodzajowi pamięci i kategoryzacji organizm może korzystać ze swoich osobistych doświadczeń i przez to w pewien sposób uniezależnić się od drogi przystosowania wybranej przez naturę, która „przewiduje” przyszłość, dokonując specyficznych i często nieodwracalnych adaptacji biologicznych. Niemowlęta naszego gatunku, jak mi się wydaje, operują podobnym rodzajem reprezentacji czuciowo-ruchowych. Jednak już dorośli w sposób naturalny tworzą inne formy reprezentacji, których starsze dzieci także naturalnie uczą się i używają. Mam tu na myśli zewnętrzne, ukonstytuowane społecznie, publicznie używane symbole, takie jak język, obrazy, teksty i mapy. Uważam, że posługiwanie się takimi zewnętrznymi, kulturowymi reprezentacjami w interakcjach społecznych ma istotny wpływ na naturę wewnętrznych, indywidualnych reprezentacji. Wpływ ten dokonuje się w procesie zbliżonym do proponowanej przez Wygotskiego (1978) internalizacji, jednak z pewnymi poprawkami, wynikającymi z naszej współczesnej wiedzy o tym, jak przebiega przyswajanie języka i rozwój symboliczny.

INTERNALIZACJA WSPÓLNEJ UWAGI JAKO REPREZENTACJA SYMBOLICZNA

Jedną z najbardziej istotnych właściwości procesu przyswajania języka jest to, że dorosły, od którego dziecko się uczy, sam przeszedł kiedyś podobny proces. Pokolenie za pokoleniem wytwory symboliczne składające się na język - angielski, turecki czy jakikolwiek inny - akumulują modyfikacje, nowe formy językowe, powstające dzięki gramatykalizacji, syntaktyzacji i innym procesom zmian językowych. W ten sposób dziecko uczy się pewnego historycznie powstałego systemu. Uczenie się konwencjonalnego użycia owych sprawdzonych przez kolejne pokolenia symboli jest więc przejmowaniem sposobu manipulowania uwagą innych, jaki przodkowie dziecka w danej kulturze uznali za użyteczny. A ponieważ w danej kulturze, w miarę postępu dziejów, powstają coraz nowe, różnorodne cele manipulowania uwagą drugiego człowieka i ponieważ

169