CCF20090212100

tura stworzyła i zachowała przez wiele generacji. Jednak dziecko nie doświadcza bezpośrednio abstrakcyjnych konstrukcji językowych - słyszy jedynie konkretne wypowiedzi, a abstrakcji musi dokonać samodzielnie. Proces przyswajania języka jest więc jedną z ważniejszych dziedzin, w których możemy obserwować złożoną interakcję indywidualnej i kulturowej linii rozwoju poznawczego. Dzieci bowiem samodzielnie tworzą abstrakcyjne konstrukcje językowe, ale jako materiału używają skonwencjonalizowanych, kulturowych wytworów symbolicznych (konstrukcji), które istnieją w ich grupie społecznej.

POZNANIE JĘZYKOWE

Jeśli rozpatrujemy język jako coś odrębnego od ogólniejszego poznania, możemy zapytać - jak przyswajanie języka „wpływa na”, „jest kształtowane przez” i „współdziała” z poznaniem. Jednak według mojego poglądu język jest po prostu formą poznania - jest poznaniem przystosowanym do konkretnego celu: komunikacji międzyludzkiej (Langa-cker, 1987a, 1991). Istoty ludzkie chcą dzielić się między sobą doświadczeniem, więc stopniowo stworzyły konwencje symboliczne, które im to umożliwiły. Proces przyswajania owych konwencji symbolicznych prowadzi do tego, że ludzie konceptualizują rzeczywistość w taki sposób, jaki byłby w innym przypadku niemożliwy - jest to coś, co Slobin (1991) nazywa „myśleniem na użytek mówienia”. Bez takiego rodzaju konceptualizacji symboliczna komunikacja ludzi nie mogłaby poprawnie funkcjonować. Wolę więc mówić o poznaniu językowym i o trzech jego aspektach: dzieleniu sceny odniesienia na zdarzenia (czy stany rzeczy) i ich uczestników, przyjmowaniu perspektyw wobec scen odniesienia i kategoryzacji scen odniesienia.

Być może najbardziej istotnym pod względem poznawczym efektem przyswajania języka naturalnego jest ten, że użytkownik języka dzieli świat na oddzielne jednostki pewnego typu. Ten proces podziału nie polega na tworzeniu nowego materiału pojęciowego, a jedynie służy „zapakowaniu” istniejących pojęć w pewien specyficzny sposób

-    często zresztą nie byłoby to potrzebne, gdyby jednostka nie angażowała się w proces komunikacji językowej. Skoro główną funkcją języka jest odpowiednie kierunkowanie uwagi innych osób - czyli nakłanianie ich do przyjmowania pewnej perspektywy wobec jakiegoś zjawiska - można myśleć o symbolach i konstrukcjach językowych jako o wytworach symbolicznych, które przodkowie dziecka przekazali mu właśnie w tym celu. W procesie uczenia się posługiwania tymi wytworami symbolicznymi oraz inter-nalizowania zawartych w nich perspektyw dziecko koncep-tualizuje świat w taki sposób, w jaki czynili to twórcy owych symboli.

Najbardziej fundamentalnym rozróżnieniem poznawczym, z którego korzystają języki naturalne, jest podział na wydarzenia (łub stany rzeczy) i ich uczestników. Rozróżnienie to jest uzależnione od wielu czynników i realizowane na różne sposoby, zależnie od języka. Najważniejszymi czynnikami są: a) rozróżnienie poznawcze zjawisk „rzeczowych” i „procesowych” (Langacker, 1987b) oraz b) rozróżnienie komunikacyjne „przedmiotu (topie) dyskursu” - czyli tego, o czym mówimy, i „tematu (focus) dyskursu”

-    czyli tego, co o tym czymś mówimy (Hopper i Thompson, 1984). Niektóre języki mają dwa różne typy słów, każdy z nich prototypowo używany tylko na określenie jednego z tych rodzajów elementów - najczęściej są one nazywane rzeczownikami i czasownikami. Inne języki mają zbiory słów, z których każde może być użyte na określenie

203