CCF20091001008 tif

tecki, z którego przez ponad, ćwierć wieku uczyło się wiele, pokoleń studentów "humanistyki w całej Polsce, przyczynił się do rozpowszechnienia słoyra „semantyka” w tym właśnie szerokim znaczeniu.    -

. Do .takiego rozumienia tego wyrazu mogły, się też przyczynić Logische Untersućhuńgen Edmunda Husserla, który w roku 1913 nazwę ^kategorie semantyczne” nadał zbiorom wyrażeń nie tylko ze względu na ich własności znaczeniowe, lecz również — i to w głównej miecze — ze względu na ich cechy Składniowe. Wskutek tego przymiotnik „semantyczny” nabierał tak szerokiego znaczenia, że w jego zakresie mieściły się wszelkie bodajże cechy se-miotyćzne. (Husserl, 1913:11, I, 294 i n„ 305 i n„ 316 i n., 326 i n.). Logische Untersuchun-gen Husserla były przed drugą wojną światową w Polsce — i nie tylko w Polsce — w kręgach filozoficznych znane i to również mogło mieć wpływ na utrwalenie słowa „semantyka” w szerokim znaczeniu, a zatem jako synonimu nieznanego "przeważnie wyrazu „semiotyka”.

Wyraz ten dlatego był nieznany albo mało .znany, że nikła była u nas, i zresztą również w inych krajach europejskich, znajomość pism Feirce’a, to jest autora, który najwięcej posługiwał się tym słowem i najwięcej na tematy •semiotyczne napisał. Nie znano zaś Peirce’a z paru powodów. Znajomość angielskiego była o wiele mniej rozpowszechniona, zwłaszcza , w Polsce, niż dzisiaj oraz —• w Polsce przedwojennej — o wiele rzadsza niż znajomość francuskiego czy niemieckiego. Ponadto pisma Peirce’a zaczęły się ukazywać w- zbiorowym wydaniu w języku oryginału dopiero w latach trzydziestych; przedtem były praktycznie niedostępne, i bo albo pozostawały w rękopisach, -albo zostały rozprószone po czasopismach ame-

.18 rykańskich.-Słowo „semiotyka” nie mogło więc właściwie tą drogą, to znaczy w tekstach Peir-ce’a, przeniknąć do Europy, Użył go wprawdzie stosunkowo wcześnie, bo w r. 1890, Husserl, ale uczynił to w mało znanej rozprawie (Husserl, 1890), a poza tym nie w owym szerokim sensie, który miały wyrazy „semiotyka” u Peirce’a i „semiologia” u de Saussure’a, ale w wyspecjalizowanym; chodziło mu mianowicie o logiczne własności* znaków. .

Takie to były między innymi przyczyny, dla których słowo „semantyka” w filozofii europejskiej pierwszej połowy XX wieku zastępowało nie używany niemal termin „semiotyka”. I tylko do wyjątków zaliczyć można taki wypadek jak ten, iż polski matematyk i filozof Leon Chwistek w r. 1924: wybrał jako synonim polskiego słowa „semantyka” angielski wyraz. semeiotics, „semiotyka” co zresztą świadczy o tym, że zdawał sobie sprawę z równoznacz-ności tych dwóch wyrazów; a zarazem, że w tekstach polskich posługiwał się rzeczownikiem „semantyka” mając na myśli całą naukę: o znakach.

Jaki więc obraz wyłania się z dotychczasowych rozważań? W Stanach Zjednoczonych od przełomu XIX wieku i naszego stulecia występuje dzięki Peirce’owi Wyraz „semiotyka” jako nazwa nauki o znakach. Ale nie występu-je w powszechnym użyciu, bo ^race Peirc^a zrazu mało są znane, on sam zaś w świadomości intelektualnego świata amerykańskiego sprzed drugiej wojny światowej. bardziej się: zrósł z kierunkiem filozoficznym, któremu torował drogę, mianowicie z pragmatyzmem, czy jak go sam nazywał w. odróżnieniu od doktryny Jamesa —- pragmatyćyzmem, aniżeli z semiotyką; poza tym Peiręe był za życia i jeszcze przez wiele lat po śmierci mało czytany;, dopiero w ciągu ostatnich lat czterdziestu roś-

2*    19>