CCF20090212104

nych sytuacjach komunikacyjnych. Nie zawsze łatwo jest określić, czy w danej sytuacji dziecko po prostu używa pierwszej konstrukcji językowej, która przyjdzie mu do głowy, czy też aktywnie wybiera konkretną konstrukcję, gdyż bardziej pasuje ona do jego intencji komunikacyjnych. Jednak ogólnie, jak we wszystkich przypadkach, gdy perspektywa dziecka różni się od perspektywy jego partnera w komunikacji, wrażliwość na perspektywę innej osoby i przystosowanie do niej jest jednym ze znaczących osiągnięć rozwojowych u małych dzieci i najprawdopodobniej zależy od wcześniejszego pojawienia się zdolności do rozumienia przez dziecko innych osób jako istot obdarzonych umysłem, posiadających myśli i przekonania, podobnie jak ono samo.

DERYWACIE, METAFORY I OPOWIADANIA

Konstrukcje abstrakcyjne stanowią jedną z ważniejszych podstaw dziecięcej twórczości językowej. Każde dziecko musi nauczyć się budować je samodzielnie, wykrywając regularności w wypowiedziach, które słyszy od dorosłych użytkowników języka. Abstrakcyjne konstrukcje są zatem szczególnie interesujące z poznawczego punktu widzenia, gdyż opierają się z jednej strony na uczeniu się kulturowo skonwencjonalizowanych struktur językowych, a z drugiej na indywidualnych umiejętnościach poznawczych - kategoryzacji i schematyzacji - które wywodzą się, w ostatecznej analizie - wprost z biologicznego dziedzictwa, w jakie wyposażone są wszystkie osobniki z rzędu naczelnych. Abstrakcyjne konstrukcje językowe prowadzą w dodatku do pewnych szczególnych poznawczych własności, nie mających innego odpowiednika w królestwie zwierząt. Interakcja między abstrakcyjnymi konstrukcjami językowymi i poszczególnymi słowami stwarza potężne możliwości konstruowania doświadczenia w sposób derywacyjny, z wykorzystaniem analogii oraz metafor. Na przykład w języku angielskim możemy przedstawiać sobie:

•    własności i czynności, jakby były przedmiotami (Blue is my fawurite color - Niebieski to mój ulubiony kolor; Skiing is fun - Jazda na nartach to przyjemność; Discovering the treasure was lucky - Odkrycie skarbu było szczęśliwym przypadkiem);

•    przedmioty i czynności, jakby były własnościami (His mousy voice shook me - Jego mysi głos zaskoczył mnie; His shaven head distracted her ~ Jego ogolona głowa skonsternowała ją; His Nixonesque mannęr ojfended me

-    Jego nixonowski sposób bycia obraził mnie);

•    przedmioty i własności, jakby były czynnościami (She chaired the meeting - Ona przewodniczyła zebraniu. Polski przykład: Oni go ukamienowali; He wet his pants

-    Zmoczył spodnie; The paperboy porched the newspaper

-    Roznosiciel gazet wrzucił gazetę na ganek, dosł. „zagan-kował gazetę”. Polski przykład: Jan werandował całe popołudnie);

•    jakiekolwiek zdarzenie czy przedmiot jako coś innego (Love is a rosę - Miłość to róża; Life is a journey - Zycie to podróż; Atom is a solar system - Atom to system słoneczny).

Człowiek tworzy takie analogie, gdy jego zasoby językowe okazują się niewystarczające, by sprostać wymaganiom ekspresji w danej sytuacji komunikacyjnej. Wydaje się, że gdyby nie funkcjonalne wymagania procesu przyswajania konwencjonalnych sposobów komunikacji językowej w celu porozumiewania się, ludzie nie byliby w stanie ujmować działań jako przedmiotów albo przedmiotów jako działań, czy też angażować się w bardziej złożone formy myślenia metaforycznego. Struktury abstrakcyjne, tworzone kiedy dzieci przechodzą od specyficznych do uogólnionych cza-

211