CCF20080116035

502 PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

znaczenia. W poezji jest wszechobecna; w historii jest niemal niewidoczna”¹.

Feministka Dorothy Smith twierdzi, że nieobecność kobiet w literaturze historycznej jest konsekwencją istnienia zaklętego kręgu męskiej nauki:

Mężczyźni zauważają i uznają za znaczące tylko to, co mówią inni mężczyźni. Zamknięty krąg mężczyzn, którzy przywiązują wagę do tego, co mówią i piszą ich koledzy, istniał odkąd istnieje piśmiennictwo. To, co robili mężczyźni, byto istotne dla mężczyzn - spisywane przez mężczyzn i dla mężczyzn. Mężczyźni słuchali i słuchają siebie nawzajem².

Jako przykład męskiej kontroli nad oficjalnymi zapisami Cheris Kramarae przytacza historię swojej zmiany nazwiska. Kiedy wyszła za mąż, prawo stanu Ohio wymagało, by przyjęta nazwisko męża. Tak więc, zgodnie z przepisami, została Cheris Rae Kramer. Później, kiedy prawo się zmieniło i mogła już legalnie być sobą, przestawiła litery w swoim nazwisku i stała się Cheris Kramarae. Wiele osób zadawało jej pytanie, czy ta druga zmiana nazwiska nie świadczy o braku miłości do męża albo o lekkomyślności. Nikt jednak nie pytał jej męża, dlaczego on zachował własne nazwisko. Kramarae podsumowuje, że zarówno prawo, jak i obyczaje służą interesom mężczyzn.

Można by się spodziewać, że nadejście ery internetu położy kres męskiej kontroli nad komunikacją - w każdym razie jeśli chodzi o dostęp do światowej sieci. Z badań Kramarae wynika jednak, że tak się nie dzieje³. Choć elektroniczna sieć umożliwia kobietom i innym dyskryminowanym grupom szybki i łatwy kontakt z bratnimi duszami, to męska dominacja w internecie jest regułą, a nie wyjątkiem. Na czacie nie widać różnic związanych z rasą, wiekiem, sprawnością fizyczną czy wyglądem, ale podpisy widniejące pod większością elektronicznych wypowiedzi zdradzają płeć autorów. Mężczyźni stanowią przytłaczającą większość użytkowników internetu; kontrolują fora dyskusyjne i monopolizują rozmowę. Nawet fora przeznaczone wyłącznie dla kobiet są oblegane przez mężczyzn, którzy wdzierają się na nie albo jawnie, albo pod maską kobiecego pseudonimu.

KOBIECE PRAWDY WYRAŻANE MĘSKIM JĘZYKIEM: PROBLEM PRZEKŁADU

Przyjmując, że męska dominacja nad publiczną komunikacją jest elementem dzisiejszej rzeczywistości, Kramarae wyciąga wniosek, że „[...] chcąc uczestniczyć w społeczeństwie, kobiety muszą przekształcać własne modele (komunikowania się), dopasowując je do narzuconego im męskiego systemu ekspresji”⁴. Ten proces translacji - tak jak przemawianie w obcym języku - wymaga ciągłego wysiłku i z reguły pozostawia kobietę w niepewności, czy wyraziła się „całkiem poprawnie”. Jak powiada pewna pisarka, mężczyźni mogą

„mówić wprost”. Kobiety, muszą „mówić naokoło”⁵.

Powróćmy raz jeszcze do koncepcji symbolicznego interakcjonizmu Meada (zob. rozdział czwarty). Mead wprowadza pojęcie deliberowania, definiując je jako automatyczną, chwilową przerwę przed rozpoczęciem mówienia, w trakcie której człowiek rozważa ewentualne reakcje słuchaczy. Moment wahania wydłuża się, kiedy zdajemy sobie sprawę z własnych braków językowych. Według Kramarae kobiety muszą żmudnie dobierać słowa, kiedy przemawiają na forum publicznym. „Kobiety mają trudności z powiedzeniem tego, co chcą powiedzieć - i co umieją powiedzieć najlepiej - ponieważ schemat języka nie jest ich dziełem”¹¹¹.

Kobiece trudności z przekładaniem własnych doświadczeń na język stworzony przez mężczyzn stały się dla mnie bardziej zrozumiałe, kiedy przedyskutowałem koncepcje Kramarae z trzema swoimi przyjaciółkami. Marsha, Kathy i Su-san świadomie - i z sukcesem - dążyły do osiągnięcia przywódczej pozycji w dziedzinach, w których rzadko widuje się kobiety, a jeszcze rzadziej słyszy ich glos.

Marsha jest prawniczką, pierwszą kobietą piastującą stanowisko przewodniczącej rady adwokackiej hrabstwa Hills-borough, a obecnie kandydatką na przewodniczącą adwokatury stanu Floryda. Niedawno w pewnym lokalnym magazynie pojawił się artykuł przedstawiający piątkę „ludzi, którzy rozdają karty w Tampa Bay”. Wśród bohaterów znaleźli się generał Norman Schwarzkopf oraz Marsha. Moja przyjaciółka przypisuje swój sukces strategii świadomego „przełączania się na inny tryb” podczas przemawiania na sali sądowej:

(WiffWitWfcAM ci t&so „to&OCof_A"

f ALE 2 TUBfcWóieM l dla ko&ier..

Nauczyłam się mówić jak mężczyzna. Świadomie zniżam glos, mówię wolniej, myślę bardziej ambitnie i stosuję metafory zaczerpnięte ze sportu. Dbam o prezencję, ale kobieta nie może wyglądać ani zbyt atrakcyjnie, ani zbyt skromnie. Mężczyzna może być piorunująco przystojny albo brzydki jak nieszczęście - i w niczym mu to nie przeszkadza. Mówiono mi, że budzę największy strach i największy respekt spośród prawników z naszej firmy, ale nie jestem taka w prywatnym życiu. Po pracy wracam do domu i razem z córkami robimy bożonarodzeniowe reniterki z ciasteczek dla psów.

Kathy jest wyświęconym pastorem i pracuje ze studentami. Jest najbardziej przekonującym mówcą, jakiego kiedykolwiek słyszałem na sali wykładowej. W instytucji, w której tradycyjnie odmawiano kobietom prawa do pierwszoplanowych ról, Kathy święci oratorskie triumfy. Pani pastor zgadza się z Marshą, że margines błędu dla kobiety przemawiającej publicznie jest bardzo wąski:

Woolf, V. (2002). Własny pokój. Trzy gwinee. Przel. E. Krasińska. Warszawa: Wydawnictwo Sic!.

Smith, D. A Peculiar Eclipsing: Women’s Exclusion from Man’s Culliire. W omen ’s Sludies International Quarterly, I, 281-295.

Kramarae, C., Taylor, H. J. (1993). Women and Men of Eleclronic Networks: A Conversation or a Mo-nologue? W: H. J. Taylor, C. Kramarae, M. Ebben (red.), Women, Information Technology, atul Scho-larship (s. 52-61). Women, Information Technology, and Scholarship Colloąttium, Center for Advanced Siudy, Urbana, III.

Kramarae, 1981, s. 3.

Olsen, T. (1978). Silcnccs (s. 23). New York: Delacorte/Seymour Lawrence. ^ls Kramarae, 1981, s. 19.