CCF20100627 2

Tryb uchwalania i zmiany konstytucji

Wiochy mają konstytucję sztywną, którą stosunkowo trudno zmienić. Projekt jej nowelizacji powinien być przyjęty przez obie i/hy parlamentu dwukrotnie w jednakowym brzmieniu, w odstępie między pierwszym i drugim glosowaniem nic krótszym mz 3 miesiące. Musi być zatwierdzony w drugim glosowaniu bezwzględną większością głosów każdej izby. Ustawa konstytucyjna może być poddana referendum na wniosek zgłoszony w ciągu 3 miesięcy od ogłoszenia nowelizacji przez: 1/5 członków jednej z izb parlamentu lub 500 tys. obywateli albo 5 rad regionalnych (organów prawodawczych w regionach). Ustawa nowelizująca jest przyjęta, gdy opowie się za nią większość glosującego elektoratu, tj. obywateli z prawem wyboru do Izby Deputowanych (którzy ukończyli 18 rok życia). Natomiast, jeśli w drugim głosowaniu w parlamencie nowelizacja zostanie przyjęta kwalifikowaną większością 2/3 obu izb. to nie ma możliwości przeprowadzenia referendum. Przedmiotem rewizji konstytucji nie może być republikańska forma rządów'¹⁰.

Konstytucja była dotychczas kilkakrotnie nowelizowana, a z ważniejszych wskazać można m.m.: wprowadzenie w 1963 r. stałej liczby parlamentarzystów, tj. 630 deputowanych i 315 senatorów oraz 5-leimch kadencji obu izb; w 1967 r. skrócenie kadencji członków Trybunału Konstytucyjnego z 12 do 9 lat; a w 1989 r. poddanie członków rządu odpowiedzialności przed sądami powszechnymi.

Partie polityczne

Rola partii politycznych jest wyjątkowa w konstytucjonalizmie włoskim, bowiem istnieje tu daleko posunięta prawna instytucjonalizacja ich funkcjonowania. Konstytucja określa m.m.. iz wszyscy obywatele mają prawo swobodnego zrzeszania się w panie celem wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie się polityki narodowej Partie polityczne są instrumentem służącym obywatelom do wpływania na kształt polityki państwa'¹. Efektem tego. np. jedynie w' wyborach do Senatu przewiduje się możliwość zgłaszania kandydatów niezależnych, siadujących poza partiami politycznymi Aika/ano w konstytucji tworzenia partu i instytucji tajnych, które dążą do realizacji swych celów przy pomocy organizacji o charakterze wojskowym '².

We Włoszech występuje system wielopartyjny. na którego kształt zasadniczy wpływ miały zmiany z pierwszej połowy lat 90. XX wieku dotyczące m.m mieszanej ordynacji wyborczej w wyboiach parlamentarnych. Przyjęcie wcześniej, w latach 40. XX wieku systemu proporcjonalnego do Izby Deputowanych'¹ było uzasadnione m.in. tym, ze Wiochy wychodziły wówczas z głębokiej dyktatury i należało po okresie deficytu demokracji dopuścić do głosu szeroki strumień opinii społecznej reprezentowanej m.m przez ugrupowania mniejszościowe. Proporcjonalna ordynacja sprzyjała jednak rozbiciu wielo-partyjnemu w parlamencie, stwarzając konieczność tworzenia rządów składających się z dużej liczby koalicjantów. Tym samym nie były to rządy trwałe⁹². W tym czasie głównym podmiotem na scenie politycznej była partia chadecka (Chrześcijańska Demokracja), zwykle w koalicji z 4-5 mniejszymi partiami (tzw. paniami trzeciej siły). Jej politycy stali na czele aż 45 gabinetów, np Alcide de Gasperi i Giulio Andreotti byli premierami siedmiokrotnie⁹²^

Rządy były zdominowane prze/ jedną formację polityczną, co nic dawało realnej alternatywy dla tak skonstruowanego układu politycznego'*. Z czasem przyczyniło się do niewydolności systemu oraz słabości rządów. Ówczesne rozwiązania ustrojowe określa się mianem „demokracji zablokowanej"'¹, z systemem wielopartyjnym skrajnie spolaryzowanym lub jako dwupartyjność niedoskonałą^-'' Kryzys potęgowała coraz większa liczba afer korupcyjnych oraz. ujawniane powiązania świata polityki i mafii, co w rezultacie wymusiło reformy instytucji politycznych"

Zmiana ordynacji wyborczej na mieszaną dokonana w sierpniu 1993 r. (jako wynik referendów z czerwca 1991 r. i kwietnia 1993 r.). poprzez, częściowe wprowadzenie systemu większościowego oraz. progów wyborczych w systemie proporcjonalnym, sprzyjała konsolidacji systemu partyjnego oraz. spowodowała znaczące przetasowania na scenie politycznej¹⁰⁰. Warto zauważyć, iz wspomniana zmiana ordynacji wyborczej oraz. stosunkowo głęboka reforma instytucji politycznych Republiki w latach 90. XX wieku przyczyniła się do periodyzacji w literaturze systemu politycznego Włoch na okres: tzw I Republiki (1947 1994) oraz II Republiki (po 1994 r.>'¹¹.

Od połowy lat 90. XX w. mamy do czynienia z wielopartyjnością ustabilizowaną. Na współczesnej włoskiej scenie politycznej wyróżnić można następujące główne formacje polityczne: Demokratyczna Partia 1-ewicy, Sojusz Narodowy. Naprzód Włochy (Forza Italia), Liga Północna. Centrum Chrześcijańsko-Demokratyczne, Włoska Partia Ludowa. Odbudowa Komunistyczna. Cechą systemu politycznego jest tworzenie koalicji (bloków) przed kolejnymi wyborami¹⁰².

Parlament

Składa się z Izby Deputowanych i Senatu Republiki. Określa się go mianem dwuizbowości doskonałej¹¹⁰, gdzie parlamentarzyści na płaszczyźnie prawnej dysponują takimi samymi kompetencjami Obie izby wybierane w wyborach powszechnych i bezpośrednich. reprezentują cały naród (mandat wolny^{3 4}*). Ich kadencje wynoszą lat 5 i mogą być przedłużone w drodze ustawy tylko w przypadku wojny. W skład Senatu wchodzą również senatorowie dożywotni z ihocy prawa. tj. byli prezydenci Republiki oraz senatorowie dożywotni mianowani przez prezydenta. Każdy urzędujący prezydent ma prawo mianowania senatora w uznaniu jego zasług dla państwa w działalności społecznej, naukowej, literackiej czy artystycznej⁴'

29

1

W latach 1947-1994 Wiochy miały 51 gabinetów, gdzie przeciętny okres pracy jednego wynosił ! 1 miesięcy.

I Bokszczanin. Reformo instytucji politycznych Republiki Wiotkiej n> lotach dziewi(idziesiqiveh XX wieku. Warszawa 2004. s 170-171

2

'" Określa to ait 139 Konstytucji

^vl Panic są częścią włoskiego poi zadku ustrojowego, istotnym składnikiem systemu politycznego Zob J Zakrzewska. U urój... s 195

Np w 2000 r. rozwiązano tucli polityczny Fronie Saziotuilr uznając, zc stanowi on próbę reorganizacji zakazanej partii faszystowskiej Zob Z Witkowski. Ustrój kontrytucyjny wtpótczeutych Wlotk w aktualnej fazie jego przemian 1989-2004. Toruń 2004. » 101

*’ Do Scnaiu obowiązywała wtedy ordynacja mieszana i np można było kandydować nawet w u/ech okręgach

3

*    Na scenie politycznej znacząca rolę odgrywały uk/c socjaliści (Wioska Kutia Socjalistyczna) oraz komuniści (Włoska Panu Komunistyczna) Od 1947 r niepisanym paktem pozostałych sił politycznych komuniści włoscy zaczęli byt izolowani, mc biorąc ud/ulu w rządzeniu, skazani iu ..wieczystą opozycję"

^vł Zob Z Witkowski. System konstytucyjny Wioch. Warszawa 2000. s 17.

*    I Bokszezatmi. Reformo .s 161

^w Szerzej nl tcmit I Bckszczamn. Reforma instytucji politycznych Republiki Włoskiej w lutach dziewięćdziesiątych XX wieku. Warszawa 2004

¹⁰⁰ W buch 1995-2007 istniało 10 rządów, co podnosi przeciętną funkcjonowania jednego gobancludo ponad 14 miesięcy ' ¹ Podziału takiego używają m in Z Witkowski otaz I. Bokszczamn

^,u; W wyborach parlamentarnych w kwietniu 2006 r wystartowały 2 główne bloki Dom Wolności (centroprawicowa koalicja rządząca S Bcrlusconicgo utworzona min przez: Forza Italia. Sojusz Narodowy. Sojusz Chrześcijańskich Demokratów i Ligę Północną! oraz centrolewicowa opozycyjna Unia (Związek) utworzona przez: Demokratyczną Partię lewicy w ramach Drzewa Oliwnego. Odbudowę Komunistyczną i inne ugrupowania Nieznacznie zwyciężyła drugj koalicja, tworząc t/ąd R Prodicgo

4

Określanej tez jako dwuizbowość symetryczna, pełna (hieameralumo perfetio o pi cno)

“ Art 67 Konstytucji: ..Każdy członek parUmciau reprezentuje naród i wypełnia swe funkcje mc będąc związany marelaicm" Nie mo/c ich bysł jednocześnie więcej niz pięciu, co oznacza, ze urzędujący prezydent będzie mógł mianować nowego senatora dopiero, gdy wygaśnie mandat któregokolwiek z juz isuncjąccj piątki z powodu śmierci lub rezygnacji Jedynym odstępstwem, swego rodzaju casusem, była interpretacja dokonana przez prezydenta S Patinicgo. ze każdy prezydent mozc swobodnie mianować po pięciu senatorów, w wyniku czego w latach 80 XX wieku w Senacie zasiadało a/. 7 senatorów z lej grupy Zob Z Witkowski. Ustrój . S 134-135