DSC00309 2

200 Romantyzm

Avu- i twtmoii Georgea Byrona ( . baj_rimi,_m.

jego . |X>wiesa |hh*iycktc i dramaty ( > dramat '* I^łr*c0c _VVy

tworzyły bajn>iiitvnv nurt niskiego romantyzmu¹

t" mniejszymstopniu powicści poetyckie) WalteraSco^*^lisi®*?T*‘

nv wpływ na polska powieść historyczną ( > waltcrsko!¹” ^WyWar*y^

W kanonie żywej dla romantyków tradycji pojawiły si_{v r}^^m?*

ne

c/a

uwagi nazwiska z epok wcześniejszych, głównie późnej?^inne'Rod. i baroku. Romantycy nawiązywali do twórczości Willfo ^Mctln*°'^vk-. (por. * Hamlet)* Dantego Alighieri i Fedro Calderona, a także Fctrarki. Torąuata lassa i Ludovica Ariosta.    ^ranc^a

niejsz\. swobodniej działając)' (gdyż nic innego przecie to słowo

Herder pis.il w to/prawie Wyjątek z korespondencji o Os ja nie i h ■ sunhbu nw bardo u „Im kiedy jakiś lud jest dzikszy, to znaczyT^

ⁿⁱ<-‘ ozna.

c/a). tym dziksze, tzn. żywotniejsze, swobodniejsze, bardziej zmysłowi lirycznie twórcze, muszą też - jeśli ma on pieśni - być jego pieśni”. Niewątpliwie wpływ osjanizmu i poglądy Herdera sprawiły, iż polscy pi. surze romantyczni zwrócili uwagę na funkcję ludu (-* lud i ludowość), odwołując >ię do folkloru narodów I Rzeczypospolitej i współczesnych im górali i • góry) oraz do dziejów bajecznych - rodzimej mitologii narodowej ( ♦ mit). Do najważniejszych mitów należał romantyczny mit początku, odnoszący się do zamierzchłej przeszłości. Dzieje bajeczne, wskrzeszane przez romantyków w wyraźnej opozycji do prześmiewczej praktyki pisarz\ oświecenia (Adam Naruszewicz, Ignacy Krasicki), rozbudowały znacznie wątki narodowe w literaturze -» klasycyzmu porozbiorowego. W ramach tego kierunku powstawały wielkie tragedie narodowe o tematyce historycznej. Ludowe legendy i baśnie, a także narodowe mity nawiązujące do dziejów bajecznych tworzyły wspólny dla całego romantyzmu fundament takich gatunków literackich, jak ballada i dramat ludowo-ob-rzędowy. rapsody, utwory liryczne stylizowane na piosnki, pieśni i tańce ludowe, jednocześnie rozwijała się stworzona przez Scotta, a rozwijana przez Byrona polska romantyczna powieść poetycka. Pierwszymi polskimi utworami napisanymi w tej konwencji gatunkowej, powstałymi u progu romantyzmu była -* Grażyna (1823) Adama Mickiewicza i -► Maria (1824) * Antoniego Malczewskiego. Istotnym zjawiskiem pierwszego

przedłistopadowego okresu w rozwoju poezji romantycznej było powstanie izw. . ukraińskiej szkoły poezji polskiej, którą tworzyli m.in. * Se* wrryn Goszczyński, ► Józef Bohdan Zaleski oraz Antoni Malczewski. W ramach tej szkoły powstawały liryczne dumki i pieśni nawiązujące do

Łraińskicgo, a w szczelności kozackiego (-» Kozak). Pionier-^lldorw °L_nicm nowej ludowości i nowej wizji ludzkiej egzystencji były ,Mi»'^,h,a'\vilnie wspomniane już dwa tomiki utworów poetyckich Mic-' p_OŁ.ia nawiązał do folkloru Litwinów i Białorusinów - spełniają-ki^^,'i^fZi,ik :_ak ukraińscy Kozacy - herderowskie kryteria romantycznego cy^ ' ¹‘ Mickiewiczowska ludowość i jego wizja historii, a także historio-^rToszczyńskiego, piewcy -► koliszczyzny, współtworzyły poczucie ^/oł,;ł,_ovvej tożsamości nie tylko Polaków, ale i ich wschodnich sąsiadów. ^,iar°irowane ludowością, podkreślające to poczucie narodowej tożsamo-!"^powstawały powieści poetyckie i ballady, ściśle związane z pejzażem ^dzinnych stron poety, ukazujące miejscowe wierzenia, legendy i podali Wśród wielu właściwości decydujących o literackim sukcesie tych utworów, poza ludową prostotą i melodyjnością formy, można wymienić współistnienie metafizyki (-> Romantyczno*f, Lilije) z ironią (por. . ironia romantyczna), a nawet z elementami humorystycznymi pojawiającymi się w balladach To lubię czy Pani Twardowska.

Jednak ludowość to głównie pionierski, unikalny na skalę światową dramat Dziady, którego II część oparta jest w całości na ludowym obrzędzie. Zasadniczą kwestią podejmowaną w tym dramacie jest zagadnienie winy, kary i sprawiedliwości. Problematykę egzystencjalno-metafizyczną podjął Mickiewicz w IV części Dziadów.

W romantyzmie polskim swoje piętno odcisnęła historia - ściślej: tragizm wydarzeń, zagrożenie egzystencji narodu. To sprawiło, że literatura stała się skarbnicą narodowej tradycji, umacniającą narodową tożsamość. Polski romantyzm, łącznie z epoką zapowiadającą jej przyjście ► prero-mantyzmem, obejmuje lata 1795-1864 (data trzeciego rozbioru Polski i klęski powstania styczniowego), które dzielą się na historycznie zdeterminowane podokresy: 1831-1848 i 1849-1864. Ogólnie przyjętą datą rozpoczynającą omawianą epokę w Polsce jest rok wydania tomiku Poezji Adama Mickiewicza - 1822. Pallady i romanse poety są utworami w pełni ukształtowanymi zgodnie z kanonami nowego nurtu literackiego.

( Czas, w którym na ziemiach polskich rozwijał się nurt romantyczny, był krwawy i trudny. Ucisk, prześladowania, nieudane zrywy wyzwoleńcze, emigracja - to tematy, które żywo poruszały ówczesnych twórców. Hlozofia i literatura próbowały znaleźć odpowiedź na pytania o sens cierpienia, o najskuteczniejsze sposoby walki z zaborcą, w reszcie o tunk* cję literatury w takiej sytuacji politycznej. Na tym polu rodziły się różne koncepcje.