skanuj0003

178 George C. Homans 

D;dałaniu i jego nagrodzie towarzyszą zawsze inne okoliczości, które mogą wpływać na częstotliwość, z jaką jednostka je powtarza. Przykładowo: staw, w którym wędkarz zarzuca wędkę, może być zacieniony. Jeżeli złowi tam rybę, to jest bardziej prawdopodobne, że w przyszłości będzie, zarzucał wędkę w innych zacienionych stawach. Mówimy, że „postrzega” on zacienienie stawu i „widzi”, że zacienione stawy stanowią dobre miejsca do łowienia ryb.' Okoliczności towarzyszące działaniu i jego nagrodzie nazywane są . bodzciimi. Bodźców może być wiele, mogą być zróżnicowane] oraz wy-stępoy/ać w złożonych wzorach, zawsze jednak należy się spodziewać, że wywołają różnice w zachowaniu. Podsumujmy to w kolejnym twierdzeniu.

TWIERDZENIE 2. Jeżeli w przeszłości wystąpienie określonego bodźca lub zespołu bodźców było okolicznością,, vi>“ której działanie jednostki zostało nagrodzone, to im hardziej aktualny bodziec podobny jest do tych występujących w przeszłości, tym bardziej jest prawdopodobne, że jednostka podejmie to lub podobne działanie.

Twierdzenie to nazywamy twierdzeniem ó bodźcu. Podobnie jak twierdzenie sukcesie, twierdzenie o bodźcu jest prawdziwe tylko w przybliżeniu. Rozstrzygającą zmienną jest podobieństwo bodźców, lecz podobieństwu" może wystąpić w więcej niż jednym wymiarze — rzeczy mogą być podobne na różne sposoby, jednak subtelności psychologii'percepcji znajdują się-poza zakresem FegÓ'ro'zdziały. Poza tym twierdzenie to,.taJc jak zostało tu sformułowane, nie jnówi. nic “o związkach ęgasgwysb. między bodźcem a działaniem. Jeżeli oryginalny , bodziec zbiega się w czasie z nagradzanym działaniem, może być bardziej skuteczny w wywoływaniu przyszłych działań, niż gdyby pojawił się dużo. węześniej-lub później.. Używając języka potocznego .powiemy,’iż jest-bardziej-prawdopodobne, że-jednostka dostrzega ten związek.

Dwa pierwsze twierdzenia zakładają występowanie w zachowaniach jednostki istotnej tendencji do generalizacji. Zarówno bodziec, jak i działanie mogą być generalizowane. Jeżeli wędkarz odnosi sukcesy, łowiąc w zacienionym stawie, będzie łowił w innych zacienionych lub nawet zupełnie ciemnych stawach.'Jeżeli odnosi sukcesy w. jednym rodzaju wędkarstwa, będzie przejawiał większą ochotę spróbowania innych jego rodzajów bądź nawet, innych sportów podobnych 'do wędkarstwa, takich ~jakHowiOczywiście"^7C23IEm^endencja"do " generalizacji może napotkać trudności. Wędkarz może uznać, że w wo- ■

:-Il

- 91

libidach zacienionych idzie mu dobrze, lecz gorzej ^wodach zdecydowanie. 1-. ciemnych i w ten sposób może z czasem dojść do'różnicowania bodźców, jakimi są zacienienie oraz ciemność. ' Proces różnicowania towarzyszy procesówi generalizacji. ■

. ^Twierdzenia 1 i 2 zakładają, że żachówanie jednostki jest' wyuczone i żesjeg^^ę^szłe,doswiądćzeriia]-^- zarówno historia sukcesów w działaniach, jak i przeszłe okoliczności im' towarzyszące — wywierają ogromny wpływ na aktualne; zachowanie jednostki"_; Oczywiście ludzie od dłuższego czasu byli świadomi^:/tego. faktu,- lecz ‘współczesna psychologia uwypukliła jego ważność. Wiemy tez, że przeszłe doświadczenia jednostki (np. z . okresu wczesnego dzieciństwa) oraz jej nieświadome doświadczenia (nieświadome’ w tym sensie, że jednostka nie potrafi o nich rozmawiać) mogą wpływać na prawdopodobieństwo przejawiania aktualnie określonych "działań, i jeagpwania na--określone bodźce. Doświadczenie jednostki może również mieć- charakter bardziej zastępczy niż bezpośredni. Początkowo wędkarz 'może łowić w zacienionych stawach, ponieważ ktoś udzielił mu takiej rady bądź dlatego, że czytał książki ha temat wędkarstwa. Klimo tfó -w pewnym momencie bezpośrednie doświadczenie także ma jakiś wpływ. Jest mało prawdopodobne, że -wędkarz przyjmie bez zastrzeżeń radę ’ dotyczącą • łowienia, jeżeli we * wcześniejszym doświadczeniu nie otrzymał rady i nie uznał jej za rzeczywi-- - ście nagradzający-Fakt, że długa i złożona przeszłość warunkuje aktualne -zachowanie każdej/jednostki,stwarza -ogromne:, trudności .każdej nauce społecznej. Nawet wtedy, gdy znamy ogólne zasady uczenia się, zwykle nie . . znamy szczegółów związanych z doświadczeniem określonego człowieka, w konsekwencji — wyjąwszy szeroki margines błędu —=-.nie możemy _zastosować generalnych zasad - dó"/wyjaśniania -N przewidywania jego zachowań w aktualnych okolicznościach.- Najlepsze, co często możemy ■ zrobić, to przyjąć, że jeżeli określony człowiek jest pod pewnymi względami podobny do innych, których rzeczywiste zachowania znamy lepiej, to będzie się zachowywał w podobny sposób, ponieważ jest skłonny poddawać się podobnym doświadczeniom. Ale nawet tó założenie może zawieść. Musimy wtedy spróbować odkryć, ćo różni doświadczenie tego człowieka od doświadczeń innych, które powierzchownie przypomina. Jeżeli się przyjrzymy, z pewnością odnajdziemy.odpowiedź. •-

1 i

r ormui ujątri wit

w

m::-.

“~~ 4f r?r.Vc '/r/^''-'-':    ^'-"Ay .’-

. Podstawowe,’proćesy'?poleczne ' -V."•'■• • -;

-179

płzyjęirśmyi^ź^dżialaniejednostkijeśt'

nagradzane, lecz nie wypowiedzieliśmy ‘się na temat wielkości nagrody.