63992 skanuj0002

1/4 George C. Homans

wymagają odkrywania. Naszym głównym problemem są tutaj podstawowe procesy zachowania społecznego -— zachowania, które się pojawia, gdy przynajmniej dwie osoby kontaktują się ze sobą. Gdy młody fizyk rozpoczyna swoje badania atomu, zjawiska, które bada, nie są mu znane nawet intuicyjnie, gdy natomiast młody socjolog zaczyna studiować socjologię, ma za sobą wiele lat gruntownej znajomości zachowań społecznych. Rzeczywiście, nie istnieje nic, w stosunku do czego człowiek posiadałby bardziej osobiste doświadczenia niż w stosunku do zachowań społecznych. Wszyscy jesteśmy ustawicznie członkami grup, podporządkowujemy się co najmniej kilku normom i zajmujemy miejsce w .systemach statusowych.

Ta znajomość tematyki nie oznacza bynajmniej, że badania nad nią nie są potrzebne. Nasza wiedza potoczna, chociaż często umożliwia działanie zakończone powodzeniem, oparta jest' ha myśleniu zdroworozsądkowym, wyrażanym w sposób niejasny i rzadko systematycznie, sprawdzanym. Prowadząc badania, dąży się do tego, by wiedza ta była wyraźniej określona i bardziej ścisła. Wyniki badań' (które będą tutaj cytowane) rzadko jednak wydają się nowe i zaskakujące, szczególnie, jeżeli się przez chwilę nad nimi zastanowimy. W istocie powszechnie zarzuca się im. że są oczywiste. Pomimo to — w świetle naszych długotrwałych doświadczeń z zachowaniami społecznymi — byłoby- zaskakujące, gdybyśmy byli zdziwieni;

Co więcej, określone aspekty zachowania społecznego, jakimi-sję tutaj zajmujemy, są nam najbardziej znane. Co rozumiemy 'przez podstawowe proces-y społeczne?-Rozpatrzmy tóbia przykładzie. Niewięlu_Ameryka-hów posiada dużą wiedzę o systemie kastowym w IndiachTTen system należy jednak do ogólniejszej klasy'systemów statusowych, w których — jak już zaznaczono wcześniej — wszyscy uczestniczymy. Świadomie bądź nieświadomie pomagamy je rozwijać.. Obserwujemy, jak się rozwijają i zanikają w czasie trwania związków tworzonych przez nas w toku codziennego życia. To samo odnosi się do współpracy pomiędzy ludźmi, konfliktu, nacisku, władzy, konformizmu. Procesy te przebiegają wszędzie, we wszystkich czasach i we wszystkich społeczeństwach. Czasami rezultaty ich mają charakter efemeryczny, lecz czasem procesy te doprowadzają do tworzenia się wielkich struktur, takich jak kasty w Indiach. które mogą. utrwalić się na wieki. Ponieważ jesteśmy głównie zainteresowani ukrytą naturą owych procesów (które wszędzie się.wydają w dużym stopniu takie same) bardziej niż strukturami społecznymi,” stanowiącymi czasami ich wynik (które z kolei są odmienne w każdym społeczeństwie, a także w każdej grupie w ramach jednego społeczeństwa), dlatego też procesy te będziemy nazywać podstawowymi. Punktem wyjścia badań socjologicznych powinny być te .cechy a bardziej strukturalne aspekty społeczeństwa powinny pojawić się później i tak ujęliśmy to w tej książce.

Podczas gdy podstawpwe cechy zachowań społecznych nie wymagają odkrycia — pomijając -konieczność dokładnego potwierdzenia tego, z czego zdajemy sobie intuicyjnie sprawę — z pewnością wymagają wyjaśnienia. Bez względu na to, jak trafna-może być nasza wiedza pod innymi względami, nie jest ona z pewnością wiedzą uporządkowaną. W najlepszym wypadku wykorzystujemy zasady zdroworozsądkowe ad hoc w stosunku do określonych sytuacji,.nie troszcząc się o ograniczoność tychże zasad bądź o ich wzajemne związki. Wyjaśnienie pomaga uporządkować naszą wiedzę ukazując,, w. jaki sposób wielość zrianych nam procesów wynika w danych, warunkach z kilku ogólnych zasad. Pewien stopień uporządkowania może także przyspieszać proces uczenia się zachowań społecznych metodą prób i błędów. W każdym_ razie celem tego rozdziału jest. umożliwienie uporządkowania poprzez^wyjaśnienie.

Zaproponowany tutaj rodzaj wyjaśniania jest w pewnym sensie bardzo stary. W innym jednak sensie, dzięki ostatnim pracom psychologicznym, jest- on dokładniejszy. Zakłada .on."po. pierwsze, że podstawowymi elementami zachowań społecznych są działania jednostek, i; _ pajdrugie, że_ działania te stanowią funkcje ^wypłat. (Kwestię nagród i kosztów działania poddamy obszernej dyskusji na kolejnych stronach.) Zaczynając od ogólnych twierdzeń o zależnościach dotyczących zachowań jednostek. spróbujemy pokazać, w jaki sposób — w normalnych warunkach— cechy zasadniczych procesów- społecznych'■ ‘Wynikają"' z tychże twierdzeń. Powtórzmy jednak, że chociaż próbujemy wyjaśnić podstawowe procesy, nie podejmujemy np. próby wyjaśnienia, w jaki sposób procesy te wiążą się *ze sobą ? wyrażają w zachowaniu ludzi o odmiennych doświadczeniach, tworzących zbiorowości o różnej liczebności, żyjących w różnym otoczeniu, wytwarzających określone struktury w określonych grupach.

Chociaż większość zachowań ludzi to zachowania społeczne — zachowania oddziaływające na zachowania innych ludzi — to aby wyjaśnić zachowanie społeczne, nie są potrzebne'żadne nowe zasady poza tymi, które wyjaśniają, w jaki sposótrdziała jednostka, gdy znajduje się sam na