DSC01394

Daniel Naborowski

Na toż    SjB

Dzień jeden drugi goni i potem zostawa Tam, skąd wiek wszystkokrotny odwrotu nie dawa. Żaden dzień i godzina bez szkody nie bywa Człowieku^{1 2}, który ze dniem zarówno upływa.

[5] Karmin byt nasz godziny, która led snadnie³; Więcej się ten nie wraca, kto z regestru^{4 5} spadnie. Już w nocy wiekuistej sen przyjdzie spać twardy.

Na to masz zawsze pomnieć, o człowiecze hardy: Dwakroć żyje, kto żyjąc umrzeć się gotuje^s;

[10J Umiera dwakroć, kto się śmiertelnym nie czuje.

^ANTONIE VAN STEENWINCKEL (czytaj: antoni fan stinwinld), AUTOPORTRET,

przed 1688, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (czytaj: koninklik muzejem for schone kunsten), Antwerpia Radosny wyraz twarzy, modny (dla nas trochę śmieszny) kapelusz kontrastują z symbolami upływu czasu: klepsydrą i czaszką. Wiedza, przywoływana tu przez ukazanie książek, jest marnością; otwarta pusta szuflada symbolizuje trumnę. Nawet realne istnienie jest czymś ulotnym, skoro malarz wykonuje swój autoportret, posługując się lustrem.

^3. J)kreśl nastrój obu utworów Naborowskiego.

2. Czym różni się tonaq'a emocjonalna i kreacja podmiotu mówiącego w analizowanych wierszach?

3.    Wskaż antytezy w wersach 3. i 4. Krótkości żywota, określ ich rolę.

4.    Zwróć uwagę na wers 5. wiersza Krótkość żywota. Powiedz, jaki związek ma długość wyrazów z ich symbolicznymi znaczeniami.

5.    Podaj dwa przykłady hiperbolicznego ujęcia czasu w analizowanych wierszach.

6.    Wyjaśnij, na czym polega paradoks w puencie Krótkość żywota.

7.    Skorzystaj z miniprzewodnika ze s. 159 i wskaż możliwe inspiracje filozoficzne Krótkości żywota. Powiedz, do jakich koncepcji temporalnych odwołuje się poeta w tym wierszu.

8.    Określ tezę wiersza Na toż. Przywołaj z miniprzewodnika cytaty, których sens koresponduje z myślą Naborowskiego.

»POJĘCIA KLUCZOWE

CZAS WERTYKALNY - koncepcja temporalna (tzn. odnosząca się do czasu), według której ludzkie życie zmierza do wieczności. Istnienie człowieka ma zatem sens w perspektywie religijnej. Czas wertykalny obrazuje się jako linię wiodącą wzwyż z wektorem skierowanym ku górze.

CZAS CYKLICZNY - patrz: s. 45.

HIPERBOLA (gr. hyperboH-przesada, przerzucenie) - literacki zabieg stylistyczny, przedstawienie opisywanego zjawiska, przedmiotu czy osoby w sposób przesadnie wyolbrzymiający jego cechy (np. „tony papierów”). Inaczej: przesadnia.

PARADOKS - patrz: s. 59.

KONCEPT - patrz: s. 186.

f^: a, Wskaż i zinterpretuj metafory f | icmporalne w wersach 5.-7. wiersza Na toż.

\ 1 10. Wyjaśnij, na czym polega paradoks zwarty w przestrodze skierowanej i 1 do „człowieka hardego".

J 11. Oceń przedstawioną w wierszach W koncepcję czasu - czy zgadzasz się z myślą r naborowskiego o przemijaniu?

Tworze n i e

WŁASNEGO TEKSTU

przedstaw poezję Daniela Naborowskiego jako próbę uchwycenia w słowach fenomenu czasu.

Praca domowa

1. Zdecyduj, który z wierszy Naborowskiego mógłby być ilustrowany obrazem Steenwinckla. Uzasadnij swój sąd.

pa 2. Dokonaj analizy porównawczej problematyki temporalnej wybranych wierszy Mikołaja Sępa [g] Starzyńskiego i Daniela Naborowskiego. Zwróć uwagę na środki wyrazu artystycznego.

MINIPRZEWODNIK. MYŚLICIELE 0 CZŁOWIEKU WOBEC CZASU

HERAKLIT (filozof grecki, Vl-V w. p.n.e.): „Nie wstąpisz dwa razy do tej samej rzeki”.

PLATON (filozof grecki, V-IV w. p.n.e.): „Człowiek - byt jednodniowy”. (W innej wersji: „Człowiek jest jętką" - owadem żyjącym jeden dzień).

ŚWIĘTY AUGUSTYN (Ojciec Kościoła, filozof, IV-V w.): „Zadźwięczały sylaby i przeleciały (...) słowa dźwięczące i przemijające”. „To wrażenie mierzę, kiedy mierzę czas”.

MICHEL DE MONTAIGNE (francuski pisarz i filozof, XVI w.): „Nie ma żadnego stałego istnienia ani w naszej istocie, ani w innych przedmiotach; i my, i nasz sąd, i wszystkie rzeczy śmiertelne toczą się i płyną bez ustanku”.

JAN KALWIN (reformator chrześcijaństwa, XVI w.): „Widzę, jak nieustannie, w każdej chwili rozpływam się, nie ma momentu, abym nie czuł, że tonę”.

JACQUES'BĆNIGNE BOSSUET (czytaj: żak beniń bosłe; słynny francuski kaznodzieja. XVII w.):

.Zawsze tylko chwila dzieli nas od nicości. Teraz trzymamy jedną, ona szybko umiera, a wraz z nią zginęlibyśmy wszyscy szybko, gdybyśmy nie uchwycili podobnej chwili”.

W7A MUTATUR, NON TOLLITUR-„Życie się zmienia, ale nie kończy" (łac. formuła z mszy żałobnej).

1

   Wszystkokrotny - wszystko skracający.

2

   Człowieku - człowiekowi.

3

   Sens wersu sj nasz byt jest karmą godziny, która szybko upływa.

4

   Regestru-rejestru; mowa o przydziale Jcarmy*.

5

   Umrzeć se gotuje- przygotowuje sią do śmierci.