DSC01449

Tam tęskni kochany...

„Czułe serce” sentymentalisty

Chociaż oświecenie kojarzy się z kultem rozumu, postępu - hasła te wyrażali pisarze nurtu klasycyzmu - to w epoce tej rozwinął się także sentymentalizm - prąd literacki głoszący pochwałę uczucia, prostego człowieka i wiejskiej przyrody. Na lekcji poznamy jeden z wierszy Franciszka Karpińskiego, czołowego reprezentanta sentymentalizmu.

SENTYMENTALIZM

Sentymentalizm to prąd literacki oświecenia, odmienny od klasycyzmu, ale nie konkurencyjny wobec niego, gdyż skierowany do innego odbiorcy, mieszczaństwa i drobnej szlachty. Według sentymentalistów najważniejszą wartością było uczucie. Poeci tego nurtu czynili bohaterem literatury zwykłego człowieka, często stylizowanego na człowieka z ludu, obdarzonego jednak .czułym sercem” - kodującego, wrażliwego indywidualistę. Miłość w ujęciu sentymentalistów to uczucie bliskości, tkliwości, często przepojone melancholią, poczuciem niespełnienia, ale dalekie od gwałtowność i buntu. Wyznania miłosne są wypowiadane zwykle na tle wiejskiej przyrody - pięknej, łaskawej dla człowieka, pielęgnowanej jego ręką. Opis natury jest subiektywny, nacechowany emocjonalnie, gdyż przyroda współodczuwa razem z kochankami. Na wzór poetów ludowych sentymentaliści kreowali psychologię bohaterów, odwołując się do analogii między człowiekiem a światem przyrody, postulowali ideał prostoty i melo-dyjnośd wiersza. Preferowane przez nich gatunki to wiersz liryczny, sielanka, pieśń, romans sentymentalny (zwykle jako powieść w listach), opera komiczna.

TWÓRCY POLSKIEGO SENTYMENTALIZMU W Polsce ośrodkiem propagującym sentymentalizm był dwór książąt Czartoryski^ w Puławach. Tworzyli tam m.in. Franciszek Dionizy Kniaźnin (1750-1807), Maria z Czartoryskich Wirtemberska (1768-1854), Józef Wybicki oraz sama księżna Izabela - założycielka ogrodów w stylu angielskim i autorka m.in. Myśli różnych o sposobie zakładam ogrodów.

WPROWADZENIE DO LEKTURY Najbardziej znanym utworem Franciszka Karpińskiego jest sielanka Laura i Filon,óo której skomponowano też melodię (utwór jest śpiewany do dziś). Mimo iż bohaterowie mają imiona i pasterskie rekwizyty zaczerp-j nięte z tradycji antycznej (patrz: Wiedzieć mwięcej..., s. 305), poeta przedstawia świat sentymentalnych uczuć, bynajmniej nie sztucznych i konwencjonalnych. Mówi w utworze o ponadczasowych prawach miłości i zachowaniach kochanków, różnej psychologii zakochanego młodego mężczyzny i zakochanej kobiety.

t FRANęOIS BOUCHER (czytaj: fransła busze), PASTERZ GRAJĄCY NA FLECIE DLA PASTERKI, 1747-1750, The Walbce Collection (czytaj: de łoleskolekszyn), Londyn

Wskaż na obrazie atrybuty pasterskie. Co Świadczy o tym. że w rzeczywistości przedstawiona para należy do świata dworskiego?

Franciszek Karpiński Laura i Filon (fragmenty)

LAURA

]uż miesiąc zeszedł', psy się uśpiły,

I coś tam klaszcze za borem.

Pewnie mnie czeka mój Filon miły Pod umówionym jaworem.

15] Nie będę sobie warkocz trefiła¹,

Tylko włos zwiążę splątany;

Bo bym się bardziej jeszcze spóźniła,

A mój tam tęskni kochany.

\ Mkdyieotdł -widać kslftc na niebie, i Wiła - ipUtiła.