DSC02345

riału badawczego (rzeczywistym wykorzystaniem metod, technik i narzędzi badawczych), opracowywaniem zebranych materiałów (w tym również z pisarskim opracowywaniem wyników badań). W tym ujęciu składniki metody naukowej są utożsamiane z głównymi etapami badań naukowych.

Drugie znaczenie - bardziej zawężone - sprowadza istotę metody naukowej tylko do czynności związanych z pozyskiwaniem materiałów badawczych, które mają służyć rozwiązywaniu określonych problemów naukowych. Jest ono bliskie rozumieniu metody naukowej w węższym znaczeniu przez S. Kamińskicgo, który sprowadza ją: wyłącznie do sposobów rozwiązywania problemów teoretycznych lub zadań praktycznych²¹².

W literaturze metodologicznej, a jeszcze bardziej w praktyce badawczej, częściej wykorzystywany jest termin „metoda badań” (metoda naukowa) w węższym znaczeniu. Jeśli jednak chcielibyśmy powiedzieć, że dany problem został rozwiązany w sposób naukowy czy z wykorzystaniem metody naukowej, wówczas uzasadnione jest użycie terminu „metoda badań” w szerokim znaczeniu.

W różnych opracowaniach z zakresu szczegółowych metodologii badań społecznych można spotkać również inne definicje metody badań, które chociaż różnią się w słowach użytych do zdefiniowania tego pojęcia, to w samym rozumieniu jego istoty nie wykazują zasadniczych różnic. Na przykład S. Nowak przez metodę badań rozumie powtarzalny i skuteczny sposób rozwiązywania ogólnego problemu badawczego²¹⁴, a przez metodę badań empirycznych [...] określony, powtarzalny sposób uzyskiwania pewnego typu informacji o rzeczywistości, niezbędnych dla rozwiązania określonego typu problemu badawczego, szukanie odpowiedzi na pytanie określonego rodzaju przez szeroko przyjmowaną obserwację rzeczywistości^2I5. WedługT^-Kamińskiego, metoda badań to [...] zespól teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmie-^!,J S. Kamiński: Nauka i metoda..., op. cit„ s. 201.

^2,4 Metody badań socjologicznych. Op. cii., s. 13.

³¹⁵ S. Nowak: Metodologia badań socjologicznych. Warszawa 1970. s. 237.

rzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego™. Bardzo uproszczoną definicję metody badań przedstawiają S. Kownacki i Z. Rummel-Syska, według których jest ona ogólnym sposobem postępowania prowadzącym do osiągnięcia określonego celu²¹¹.

Warto w tym miejscu przytoczyć również rozumienie metody badań w pedagogice przez współczesnych metodologów niemieckich. Według H-H. Krugera [...] metody badawcze obejmują system zasad, który powinien zagwarantować intersubiektywnie sprawdzalny dostęp do społecznej rzeczywistości^21S, natomiast metody badawcze w naukach o wychowaniu definiuje on jako drogę, sposób dochodzenia do wiedzy poprzez rzeczywistość wychowawcze?'⁹. Wskazuje jednocześnie na relacje zachodzące między metodami badawczymi a metodologią pedagogiczną, które wyjaśnia następująco: Podczas gdy metody badawcze opisują celowe, zaplanowane naukowe sposoby zdobywania wiedzy, metodologia pedagogiczna zajmuje się badaniem związków pomiędzy określonym repertuarem metod a specyficznym podejściem teoretycznym² °.

W metodologii badań występuje również określenie „metoda robocza", używane zamiennie z określeniem „metoda naukowa w sensie roboczym”. Oznacza ono — zdaniem J. Pietera — [...] sposób wykonania danego badania naukowego albo, innymi słowy, racjonalną drogę rozwiązania problemu już sprecyzowanego i uzasadnionego²²¹. Tak rozumiana metoda może być bardziej ogólna, to znaczy może być zastosowana do rozwiązywania różnych problemów (nawet z różnych dyscyplin naukowych) lub bardziej wąska, gdy jej zakres zastosowań jest mocno ograniczony.

Z analizy literatury metodologicznej wynika, że - jak już wspomniano - pojęcie „metody badań” występuje w bliskim związku z pojęciem „technika badań”. Omawianie pojęcia „technika ba-

■'* A. Kamiński: Metoda i technika, procedura badawcza. W: Studia Pedagogiczne, I. XIX. Wrocław 1970, s. 37.

’¹⁷ S. Kownacki, Z. Rummel-Syska: Metody socjopsychologiczne. Warszawa 1982, s. 8.

²¹⁸    H-H. Kruger: Op. cit., s. 140.

²¹⁹    Ibid.

“ ^,bid'

²²¹ J. Pieter: Op. cit.. s. 71.

103