DSC02343

2. METODY, TECHNIKI I NARZĘDZIA BADAWCZE

2.1. Metody, techniki i narzędzia badawcze -- ustalenia terminologiczne

Istotą badań naukowych jest rozwiązywanie problemów, które jest dokonywane w wyniku świadomie podjętych i celowych działań ludzkich, a nie intuicyjnych lub przypadkowych przedsięwzięć. Działania te, niezależnie od tego, czy mają charakter teoretyczny czy praktyczny, powinny być tak przemyślane i uporządkowane, aby umożliwiały osiągnięcie zakładanych celów badawczych. Powinny zatem przyjmować postać metody lub techniki badawczej. W literaturze metodologicznej pojęcia te są zdefiniowane, ale niestety, nie ujmują precyzyjnie różnicy między metodą a techniką, a niekiedy nawet pojęcia te są utożsamiane. Nawet doświadczeni metodolodzy mają kłopoty z definiowaniem tych pojęć. M. Łobocki uważa, że jak dotąd nie ma jednoznacznego rozumienia metod i technik badawczych²⁰³ i wszelkie próby uporządkowania tej terminologii na tym etapie rozwoju naukowego pedagogiki są raczej skazane na niepowodzenie. Nie oznacza to jednak, że należy w pełni podzielać ten sceptyczny pogląd i rzeczywiście nie podejmować żadnych prób bardziej precyzyjnego rozdzielenia tych pojęć.

203

M. Lobocki: Wprowadzenie do metodologii..., op. cii., s. 217.

W metodologii badań częściej mamy do czynienia z terminem „metoda”, który nie jest również jednolicie rozumiany. Wyjaśnienie pojęcia „metoda badań” wymaga wcześniejszego wyjaśnienia terminu „metoda". W literaturze słownikowo-encyklopedycznej, a także metodologicznej czy prakseologicznej można spotkać różne definicje tego terminu, np. w słownikach na ogół podawane są dwa określenia metody, a mianowicie metoda jako:

1)    sposób postępowania dla osiągnięcia określonego celu,

2)    sposób naukowego badania rzeczy, zjawisk i przedstawiania

wyników tych badań .

W pierwszym przypadku mamy do czynienia z bardzo ogólnym określeniem metody, która w zależności od potrzeb może być dostosowywana do różnych rodzajów działalności, w drugim przypadku rozumienie metody odnosi się wyłącznie do działalności naukowej. Termin „metoda” wywodzi się od greckiego słowa „metho-dos”, co oznacza badanie, drogę, sposób postępowania. Większość definicji „metody” wynika z etymologii tego słowa. Według W. Okonia, przez metodę należy rozumieć systematycznie stosowany sposób postępowania prowadzący do założonego wyniku, na który składają się odpowiednio dobrane i realizowane w określonej kolejności czynności myślowe i praktyczne²⁰⁵. Najczęściej jednak ogólna definicja metody w polskiej literaturze jest podawana za T. Kotarbińskim bądź są to odpowiednie interpretacje jego różnych ujęć tego terminu. Według niego, przez metodę należy rozumieć [...] sposób systematycznie stosowany, to znaczy stosowany w danym przypadku z intencją zastosowania go także przy ewentualnym powtórzeniu się analogicznego zadania*. .•••'

Bardziej rozbudowane rozumienie metody przedstawiali*. Kamiński w pracy Nauka i metoda, gdzie opierając się również na dorobku T. Kotarbińskiego pisze, że metoda działania [...] to powtarzalny sposób działania zwiększający jego sprawność, sposób, który ™ Mały słownik języku polskiego. Op. cii., s. 431.

W. Okoń: Nony słownik pedagogiczny. Warszawa 1996, s. 198.

^M T. Kotarbiński: Prńha zastosowaniu pewnych pojęć prakseologii do metodologii pracy umysłowej. W: Wybór pism. T. I. Warszawa 1957, s. 667.

99