DSC02359

ją się potrzebne, gdyż jest mało prawdopodobne, aby udało się jednoznacznie rozstrzygnąć tę kwestię. Trzeba się natomiast zgodzić z faktem, że ankieta jest powszechnie stosowana w badaniach społecznych i może mieć również szerokie zastosowanie w badaniach pedagogicznych. W związku z tym ważniejszą sprawą od tego, czy jest ona metodą czy techniką jest to, jak należy ją przygotować i przeprowadzić, aby zgromadzony za jej pomocą materiał badawczy miał jak największą wartość naukową. Zdarza się bowiem, że jest ona niedopracowana, nieraz nadużywana i niewłaściwie stosowana, co wpływa niekorzystnie na ocenę wartości zebranych informacji. Wśród jej największych wad wymienia się to, że zebrany materiał badawczy jest obarczany dużą dozą subiektywizmu.

Dla lepszego zrozumienia istoty „ankiety” pomocne może być przytoczenie kilku różnych ujęć tego terminu. W Małym słowniku języka polskiego pod hasłem „ankieta” czytamy, że jest to [...] zbieranie informacji, badanie poglądów na określone kwestie za pomocą pytań zadawanych pewnej grupie osób ustnie, pisemnie lub skierowany do ogółu za pośrednictwem prasy, radia itp. formularz z tymi pytaniami''’*. Podobne określenie ankiety znajdujemy w Słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych W. Kopalińskiego. Ankieta - według niego — to również [...] zbieranie informacji przez zadawanie pytań; badanie różnych dziedzin życia, zagadnień, poglądów, opinii publicznej za pomocą pytań zadawanych określonej grupie osób²⁹⁶. W metodologii badań pedagogicznych często przytaczane są definicje ankiety w ujęciu W. Zaczyńskiego i T. Pilcha. Pierwszy z nich definiuje ankietę jako [...] metodę zdobywania informacji przez pytanie wybranych osób za pośrednictwem drukowanej listy pytań, zwanej kwestionariuszem'⁹¹, natomiast T. Pilch ankietą nazywa [...] technikę gromadzenia informacji, polegającą na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogól o wysokim stopniu standaryzacji, w obecności lub częściej nie w obecności ankietera^19t. Podobnych

^x Mały słownik języka polskiego. Op. cit,». 15.

^2.6    W. Kopaliński: Słownik wyrazów obcych.... op. cit., s. 55.

^2.7    W. Zaczyński: Op. cit., s. 162.

■* T. Pilch: Op. cit., s. 141.

definicji można spotkać jeszcze wiele, ale nie wnoszą one już nic istotnego do rozumienia tego terminu.

Z analizy powyższych definicji wynika, że ankieta:

-    służy do zbierania informacji niezbędnych z punktu widzenia celu badań,

-    polega na zadawaniu pytań,

-    najczęściej przybiera formę odpowiednio skonstruowanego kwestionariusza,

-    jest kierowana do wybranej grupy osób,

-    może być zastosowana w różny sposób.

W badaniach pedagogicznych za pomocą ankiety mogą być zbierane informacje dotyczące wielu różnych zagadnień, np.:

-    postaw demokratycznych poszczególnych grup młodzieży i osób dorosłych,

-    funkcjonowania instytucji lub organizacji o charakterze wychowawczym (np. Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, Związku Harcerstwa Polskiego, Polskiego Towarzystwa Turystyczno--Krajoznawczego itp.),

-    programu kształcenia dla określonego etapu edukacji,

-    wyposażenia szkoły i stosowanych środków kształcenia,

-    nowych form i metod kształcenia,

-    oceny pracy nauczycieli, wychowawców, instruktorów i opiekunów,

-    motywacji podjęcia nauki w określonych typach szkół,

-    zainteresowań dzieci i młodzieży,

-    sposobów spędzania czasu wolnego przez wychowanków domu dziecka itp.

Informacje niezbędne do rozwiązania określonego problemu naukowego uzyskuje się poprzez wypytywanie respondentów, które odbywa się za pomocą odpowiednio skonstruowanych pytań. Stosowane w badaniach ankietowych pytania można, w zależności od przyjętego kryterium, różnie klasyfikować. Ze względu na rodzaj oczekiwanej informacji wyodrębnia się pytania:

-    o fakty lub określone dane (np. osobowe, statystyczne itp.),

-    o opinie, sądy, poglądy, przekonania itp.,

-    o postawy, motywy, zachowania itp.

131