DSC02376

rozmowy, analizy dokumentów osobistych, obserwacje, analizy wy-tworów, a nawet testy psychologiczne.

Metoda indywidualnych przypadków należy do grupy metod jakościowych, gdyż uzyskane za jej pomocą wyniki nie nadają się do analizy ilościowej. Mogą one być prezentowane jedynie w formie opisowej.

2.3.1.7. Metoda biograficzna

Nazwa tej metody wywodzi się od słowa „biografia”, oznaczającego opis życia i działalności jakieś osoby; życiorys^{1 2 3}. W języku greckim „bios”⁴ znaczy życie, a „graphein”³⁴⁵ - rysować, pisać. Najczęściej jednak jest to przedstawienie życia wybitnej postaci.

Metoda biograficzna jest trochę podobna do metody indywidualnych przypadków, o czym już wcześniej wspomniano. Jej prekursorem w naukach humanistycznych był W. Dilthey, który jako pierwszy zwrócił uwagę, że najlepiej można zrozumieć człowieka przez historię i kulturę, która zaspokaja jego potrzeby duchowe. Według jego koncepcji stosowanie tej metody miało polegać na wydobyciu z biografii czynników wpływających na kształtowanie kulturalnego oblicza osobnika³⁴⁶. Stosowanie metody biograficznej w badaniach socjologicznych zapoczątkował F. Znaniecki. Uzyskane za jej pomocą wyniki przedstawił w napisanej wspólnie z Thomasem książce pt. Chłop polski w Europie i Ameryce. F. Znaniecki metodę biograficzną sprowadzał do analizy autobiografii i pamiętników, które dostarczały mu podstawowego materiału empirycznego do analizy ludzkich poczynań. Tak zrozumiana metoda biograficzna koncentrowała się na przeżyciach badanych osób przez pryzmat prywatnego doświadczenia badacza, które pozwala mu na lepsze zrozumienie stanów wewnętrznych i zachowań badanych.

Metoda biograficzna jest różnorodnie rozumiana na gruncie poszczególnych nauk, na co mają wpływ przyjęte orientacje teoretyczne i założenia metodologiczne. W psychologii pojęcie „biografia" odnosi się do przebiegu życia jednostki i w związku z tym wyszczególnia się cztery jej typy: biografię kompletną, tematyczną, autobiografię, psychobiografię³⁴⁷.

Biografia kompletna zawiera dane o całym życiu badanych osób lub grup.

Biografia tematyczna obejmuje tylko pewne wycinki z życia jednostki, np. pracę zawodową.

Autobiografia polega na przedstawieniu własnego obrazu przebiegu swojego życia.

Psychobiografia koncentruje się na analizie życia jednostki pod kątem wybranych cech psychicznych, czy też cech określających najlepiej jej osobowość.

W pedagogice metoda biograficzna najczęściej przyjmuje postać autobiograficzną, która w większym stopniu charakteryzuje się wartościami literackimi niż poznawczymi. W badaniach pedagogicznych wyróżnia się dwa rodzaje autobiografii: pamiętniki i autobiografię reminiscencyjną.

Pamiętniki trudno jest uznać za obiektywne źródło poznania naukowego, ale niekiedy mogą one dostarczać bardzo istotnych informacji uzupełniających.

Autobiografie reminiscencyjne odtwarzają koleje losów, zdarzeń, wątków, które zostały odnotowane w pamięci autora i następnie utrwalone na piśmie pod wpływem różnych bodźców³⁴⁸.

Metoda biograficzna jest często wykorzystywana w badaniach historycznych. Z jej istoty wynika, że może być również przydatna w badaniach nad problematyką wychowawczą. Przedmiotem badań za pomocą tej metody mogą być osoby szczególnie zasłużone dla działalności pedagogicznej, wybitni pedagodzy, nauczyciele, działacze oświatowi itp.

^Mł Ibid., s. 139. ** Ibid., s. 140.

165

1

Mały słownik języka polskiego. Op. cii., S. 51.

2

^,JJ W. Kopaliński: Słownik wyrazów obcych..., op. cii., s. 105.

3

³⁴⁵ Ibid., s. 284.

4

D. Zaworska-Nikoniuk: Op. cii., s. 137-138.