DSC05045

o

(stad pieśni' z ***** - —- -    -_m____

Hvmn) ortu Pieśń świętojańska o sobótce

J Kochanowski. Fraszki, opnc J. Pelc. Wrocław 19S6 istad

—-t nosłow greckich, opraz T Llrw icz. Wt

I XXVI

Z \(. \DNir N1A SA ZI-GÓLt)W1-

Prócz przekładu prozą Kej przetłumaczył także pojecl_V| psalmy wierszem i prozą rytmizowaną. Nic dochowały si_v strowane w inwentarzach księgarskich psalmy pokutne tytułów^ ne prawdopodobnie jako Siedem psalmów pokutnych (wyd. p_r/‘!, 1547). Być może one właśnie były przyczyną przypisywani*, Rejowi jakiegoś psałterza wierszowanego. Opacznie rozumiano chyba także słowa Jana Klimowskiego, który pozostawił infonnn cję. że ..Rej zaczął Sauromatom wykrzykać psalm Boski, / Który w lak foremny rym ujął Kochanowski’* ^w. Znamy natomiast psalmy / druków ulotnych. Zachowały się: Psalm LXXXV i p_Slli_m CA///.

Rej darzył biblijną księgę Dawida szczególnym poważaniem, widoczne jest to choćby po liczbie cytatów i odwołań w marginaliach późniejszych dzieł, zwłaszcza Postylli t Zwierc iadła. W przydługim nieco tytule Rej nazwał Psałterz „prawym fundamentem wszytkiego pisma kr/eścijańskicgo”. a i we wstępnym wierszu do czytelnika w yjaw ił swój stosunek do pieśni Dawidowych:

Ale ze wszech, co ich czci[e]my,

Snadź Dawida znajdujemy,

IZ przezeń najwięcej zjawił.

Co gdy świętym bóstwem sprawił.

Szacunek do Księgi Psalmów Rej podkreślał także w późniejszej Postylli, w której m.m. napisał:

(Tam) nic inszego nie znajdziesz, jedno wszytki stany wiclmożnosci niezmiernego bóstwa Jego. Tam najdziesz wszytki kształty i pociechy żywota człowieka poczciwego, łam najdziesz wszytki proroctwa o Banu swoim i o ś(więtym) odkupieniu Jego. Tam najdziesz wszytki obrony na czarta, sprzeciwnika swego i na każde niebezpieczeństwo swoje |...J Tam najdziesz wszytki modlitwy, wszytki prośby, jako masz ubłagać [...] Bana swego”. (List 101)

Badacz oświeceniowy E. Oloff (Bcitrdge zur polnischen l.icder-geschichte, (idańsk 1744) podaje, że psałterz taki wyszedł u Wirzbięty w 1554 lub 1555.

W rzeczywistości Rejowy Psałterz nic jest przekładem, lecz pa-rafrazą biblijnej księgi. Pisarz podkreślił to w- rozwinięciu tytułu: teraz nowo prawie na polski język przcłożon, acz nie jednakoś-ei_;ł słów. co być nie może, ale iż. wżdy położenie rzeczy w każ-dem wierszu weług łacińskiego języka sic zamyka”. Rej korzystał / dzieła przybyłego z uniwersytetu w Lowanium Holendra Jana van den C ampcn (Cainpensisa). który z inicjatywy Jana Dantyszka _Nv roku 1531 sparafrazował psalmy i wydał pod tytułem Psalmo-rum om n ium in\fa hehraicam vcr i latem paraphrastica inter/ireta-fjo. Tłumaczono je na wiele języków, a wydano ponad 30 razy w Polsce już w' 1532 r. W 1534 Campensis był profesorem Akademii Krakowskiej, na której wykładał hebrajski. Dzieło Reja można więc nazwać parafrazą parafrazy⁴⁰.

Nagłowiczanin wiele jednak zawdzięcza także dawniejszym przekładom polskim, zwłaszcza Walentego Wróbla, co widoczne jest głównie tam. gdzie korzystając z Wróblowych komentarzy, szerzej się rozwodzi nad jakimś zagadnieniem (np. Ps 48 sprawa trzech króli). Prawdopodobnie jednak Okszye nie jest wyłącznym autorem dzieła. Sądzić o tym można choćby po Psalmie 118(110), który został ułożony w porządku alfabetycznym, a kolejne jego części przypisane są literom hebrajskiego alfabetu. Języka tego Rej nie znał, a trafnie rozpoznany symboliczny sens litery sugeruje aż nadto wyraźnie udział hebruisty. fnulno byłoby to po prostu zgadnąć, zwłaszcza że ciąg podpisów został skonstruowany w sposób charakterystyczny dla nauki Lutra⁴¹. Możliwe, że w pracy pomógł mu Andrzej frzccieski st. człowiek uczony, humanista i protestant *

Metoda pracy Reja jest bardzo specyficzna, /.a oryginałem przejął odmienną od Wulgaty numerację Psałterza, me oddziela

⁴" () sposobie korzystania z dzieła Cainpensisa szerzej J I Mac i usz-k o. Miko/uj Rej, zapomniany teolog ewangelicki z XII»»., Warszawa 200.. s. 162 i n.

⁴¹ Ibidem, s. 190.

fak twierdzi I Witczak, Studia nad twónzościu \ltkołaja hefu.