DSC05048

S } Kochanowski. m-svr. oju .u r ... v, _Ł,r.v_no-,-^,---^ -------

_lSti,d pieśni; r ksiąg J: 2.3.7,9.13.16.20.24; ¹ ksiąg II 1,2.5,7.8.10.13-

Hwnn). ora.¹ Pu'Jń .«» ięiofańska o sobótce v 9. J. Kochanowski. Fraszki, oprlic J. Pelc, Wrocław 1 ^gS6 (stąd traszki

biesiadne)

10 J Kochanówki. Odprawa pos/dwgreckich, oprać T. Ulcwicz, Wrocław 1

OVl?    WStCPU).

[ \\\U    /Al. UWICIAS/(2KW.O\VI

.łowa, dopisvwano now^{1 1}rof> albo skracano, co powodowa,o.

. schnie mógł już »«¹ prawidłowo odc/y,an> San, !LSwikri>>txvh» moc, hu kui.s/nmnu., . .duce,cm artysty _c,-m m. w >daje sięjednak. że Koi podążył /a średniowieczną tradycją

^Ujarru'rSnuiii^v do czynienia z pełnym zdaniem auten-tycncfio zawołam., stróżowskiego, a zatem / dosłownym cy-| tatem" Dopiero pierwsza litera strofy drugiej rozpoczyna wspominam napis ..Mikołaj Rej". Pisarz świadomie oddzielił tekst tra-j_WMnv Określając odrębność pierwszej zwrotki akrostychem , wyłączeniem jej poza czterogłosowy zapis melodii. W druczku ła/^rza pod nutami drukuje się nie pierwszą, lecz właśnie drugą zwrotkę rozpoczynającą się słowami: „Możny Boże wszej radości¹. a więc zwrotkę niewątpliwic pochodzącą od Reja.

Autentyczne polskie formuły stróżowskie, pierwotnie okrzyki, zdania lub kilka takich zdań. zawsze są krótkie i liczą od trzech do siedmiu wierszy ośmiozgłoskowych, z tym ze ostatni wers. będący okrzykiem po przyśpiewce, bywa krótszy⁵⁰. Folklor stróżowski i wzorzec formalny przyśpiewki inspirował poetów, co zaowocowało pow staniem tzw poezji hejnałowej. Tę możliwość poetycką odkry ł dla literatury polskiej Mikołaj Rej, chociaż pieśni przygodne pisali w owym czasie również najbliżsi współpracownicy Reja: Jakub Lubclczyk i Andrzej Trzccicski

Trzeba tu dodać, że picrws/c słowa polskiego Hejnał świta i czeskiego Hyna svita są identyczne Incipit utworu czeskiego ra/ pierwszy pojawił się w 1522 r. w kancjonale Mihnskicgo”, możliwe zatem, że sam pomysł ułożenia pobożnej pieśni opartej na stróżowskiej pobudce zaczerpnął Rej z czeskiego kancjonału. Utwór Okszy ca jest natomiast oryginalny '⁴. Nie znaleziono, jak dotipł. pełnego tekstu polskiej pobudki stróżówskicj, nie znamy również utworu czeskiego.

Możliwe, że na powstanie polskiej pieśni miały także wpływ przekłady hymnu Vcni Orator. W dawniejszych tłumaczeniach pierwsza strofa przyjęła postać:

Oś w i cc iż. nasze ciemności,

W serca nam nalej miłości.

Racz umocnić nasze ciało,

Abowicm barzo struchlało

Poranna przyśpiewka stróżów ska musiała być powszechnie znana. ponieważ incipit traktowany był w literaturze dość często jako wskaźnik melodii. Dowodzi tego np. pochodząca z końca XVI w. Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskim Mikołaja z Wilkowiecka. W scenie nocnego czuwania podaje się w didaskaliach: „będą śpiewać każdy z osobna na notę Hejnał św itał'"*.

1

' Związek ten zauważył J. Kollśr (informacja za (\ Hernas. ibidem, s. 18).

" Wskaźnik tej melodii towarzyszył wielu tekstom, lecz najsilniej był związany z pieśnią BI Hit’ .w ćas ku powtiini, która jako wskaźnik melodii w późniejszych czasach wyparła Hyna seitd (ibidem. s. 17).

⁵⁴ Pieśń niemiecka Der Tay wrtreibt diejinster Nacht nic jest wzorem tej pieśni. Problem fałszywego wzoru omów ił C H c r n a s (ibidem, s. 4>V

•' Informacja za: M. Bobowski, Polskie pieśni, op.cit W innym przekładzie tej pieśni mowa jest o zesłaniu niebieskiego promienia światłości. Boga nazywa się „Światłością nabłogosławieńszą ", „siedmiorą światłością”.

Błąd w tytule utworu powstał na skutek upodobnienia „świtał" do „hejnał".