DSC05074

-----____

fo. .» Kochanom sKT.

^^v’ ł % (bez wstępu)

Rit m ja

( \WI\

_Reiowe8o dzida Jakub Wujck    mc potrafił wy_ZWoUć

3 J3Lu NackwK/anma. Pieśń He,md nuta jest pter¹^ ilmfLindwn. « którym ponadto /ostała wykoraystana _uu.

r^SSt¹- ^sm'^Żowska- “¹ °^sri’!"^nc- ^w'^cl,,c/«ściowc

ST¹, które «¹kt.i ........... pro/s;. .ak - «-ers/c n,„« by_c

Z pierw scą etw> klopcdtą s/laoliccką . sumą wiedzy o świe-TtimLewne » nim Apofiegmata albo wrszyk, na gmachy ^    .    stanowią nowy rodzaj kolekcji zestaw in-

krspe-u. uraokm przeznaczonych do wyrycia na ścianach. przed-

^lUczanm uprowadzał także inne. mniej znaczące no-* ^-.'w v. v:. mano pierwszy opis procesu. Żywot Jozefa cha-pognam próba zróżnicowania wypowiedzi osob dramatu. 'A twórczości Reja można zauw ażyć także elementy, które są pre-kjreonkie wobec baroku — epigramaty' emblematyczne w czwar-lei części Zwierzyńca.

Zasady organizowania wypowiedzi wierszowanej w renesansie zmieniły się w stosunku do reguł średniowiecznych. Przede wszystkim wers uniezależnił się od zdania i wy dłużyły się rozmiary wersów. Twórczość Reja pozwala obserwować ten proces. Popularne jeszcze w średniowieczu ^-zgłoskowce reprezentuje m.in. Kot ze L+em, Krotka rozprawa czy Kupiec. Miarę tę trzeba w ięc w iązać z najstarszymi utworami pisarza (me licząc wierszowanych części Żwiercujała, w którym Rej stosuje różne rozmiary). Późniejsza tworczosc ew oluuje w stronę wydłużania w ersu. W Żyw ocie Józefa prakiykowai zarówno metrum %-rl, jak i 8-6. Obydwa, jak łatw o złiw ~^^C' '^yi^ępują na tle 8-zgłoskowca. rytmu. który odpowia-

** ^lST    ^U1°¹‘ zdania polskiego i był Rejow i szczegół

me bhsja. wymka z tego. Ze ośmiozgłoskow iec był juz dla Reja

^{l5_zgioskow<:}- '“óre ^stępowah ¹ Zlocie. ?^aUq f² ““ ^Pą>a'^Mł> ** ^{u 1}    uw orach - zbyt dłu-

P^tzcrzułn>) 1 F.ghkach P^rz£ra¹^p¹ługu^ się Re, 13-zgloskawccm. i Apof-— II-zgłoskowcem.    ^¹

Pochodzenie 13-zgłoskowego rytmu średniówkowego w poe/ji polskiej należy wiązać z łacińskimi formami wierszowanymi⁷ Już przed Rcjem używano 13-zgłoskowca, ale dopiero od tTizerunku metrum to na stałe weszło do zasobu polskiej wersyfikacji, zwłaszcza w odniesieniu do utworów dłuższych. Wizerunk został napisany dwudzielnym, parzyście rymowanym 13-zgłoskowcem. w którym jest stała granica wewnętrzna. Parzyste wersy stanowią przy tym zamkniętą wypowiedź. Tendencja do tworzenia takich właśnie zamkniętych wypowiedzi w obrębie dwuwersu jest w ogóle cechą pisarską autora.

Rej nic wykazywał zainteresowania poetyką klasyczną, ale dowodem na to, że pracował nad wierszem, jest zjawisko, które pojaw iło się w- Żywocie Józefa próba przyporządkowania metrum wierszowego określonym postaciom. Partie wypowiadane przez kobiety są ułożone 8-zgłoskowcem, mężczyźni (wyjąwszy krótką wypowiedź wieżnego) przemawiają 13-, 14- lub 15-zglo-skowcem. Prawdopodobnie Rej uznał, że dłuższe rytmy średniówkowe są poważniejsze i bardziej kunsztowne, krótkie są natomiast odpowiednie dla wypowiedzi prędkich i nieodpowiedzialnych. Przyporządkowanie według płci. a me tematu, potwierdza ułożenie ośmioma zgłoskami partii narzekania Rachel po utracie syna (w. 592 i n.).

Rymy Reja zachowują jeszcze średniowieczną niejednolitość: są tu rymy niezupełne, asonansc, współdźwięczność. Zdar/a się także przesunięcie akcentu (szalchcic - nie wie nic), zawsze tez Okszyc rymuje parzyście. Odstępstwa od ścisłego formatu wierszowego we wczesnej twórczości pisarza należy traktować jako typowe dla jego czasów-.

Analiza strof prowadzi do wniosku, że Rej stosował zasadniczo oktostychy (ośmiowiersze) i dystychy (dwuwiersze), sporadycznie tetrastychy (cztero w iersze). Oktostych polski został wypracowany ¹

1

M Dłuska. Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej. Warszawa 1978. L l.s. 150.