DSCF5298

19

2. Czynniki warunkujące plonowanie roślin

kość skali modyfikacyjnej jest odmianowo różna. Dotyczy to następujących właściwości roślin:

•    poprawnego bilansu wodnego roślin,

•    zwiększonej powierzchni asymilacyjnej i jej aktywności, zwłaszcza w okresie optymalnym dla przebiegu fotosyntezy,

•    optymalnego stosunku rozwoju między aparatami asymilacyjnymi a pozostałymi częściami roślin,

•    zmniejszonych ubytków na oddychanie,

•    zwiększonej odporności na choroby, szkodniki i niesprzyjające warunki środowiskowe,

•    odpowiedniego modelu i pokroju rośliny oraz takiego ustawienia przestrzennego liści, które umożliwia maksymalne wykorzystanie światła.

W naszych warunkach produkcyjnych duże znaczenie mają cechy, które wpływają na gospodarkę wodną roślin. Wielu autorów stwierdziło, że genetycznie uwarunkowana jest aktywność systemu korzeniowego, stabilność uwodnienia tkanek, zdolność zachowania fotoaktywności przy słabym zaopatrzeniu roślin w wodę (Rudorf 1956, Schwarze 1958, Fuchs i Rosenstul 1957).

Wyraźnie dziedziczna jest reakcja roślin na warunki świetlne (np. biotypy soi, która może być rośliną dnia krótkiego, przejściowego i długiego). Hodowla odmian odpornych na niską temperaturę opiera się na dziedziczeniu reakcji na ten czynnik, zwłaszcza w okresie kiełkowania. Do cech dziedzicznych należą: wielkość powierzchni asymilacyjnej i okres aktywności fotosyntetycznej liści, szybkość wytwarzania aparatu liściowego, zdolność szybkiego pobierania dużych ilości składników pokarmowych i energiczne przerabianie ich na biomasę. Nowe badania wskazują na istnienie pewnych, genetycznie uwarunkowanych barier w pobieraniu i przyswajaniu składników pokarmowych przez rośliny.

W licznych przypadkach produkcyjność roślin jest związana z dziedziczeniem cech morfologicznych i anatomicznych. Przykładowo można wymienić dziedziczną budowę liści, stopień krzewienia się i szybkość rozwoju roślin, długość kłosa, budowę łodygi i sposób rozgałęziania, które wpływają na równomierność dojrzewania roślin.

Poznanie ważniejszych czynników genetycznych, wpływających na produkcyjność roślin, zrodziło koncepcję wypracowania teoretycznego modelu wysoko produkcyjnych odmian. Stosunkowo najwięcej badań z tego zakresu dotyczy zbóż. Do cech dziedzicznych zalicza się np. zdolność do krzewienia, długość i zbitość kłosa, | liczbę ziaren w kłosie, masę ziarna z kłosa, masę 1000 ziaren, wysokość roślin i stosunek masy słomy do masy ziarna. O praktycznym plonie decydują także takie cechy dziedziczne, jak skłonność do wylęgania, osypywania, omłacania i porastania.

Wpływ warunków agroekologicznych na plonowanie roślin może być bezpośredni i pośredni. Wpływ bezpośredni wyraża się oddziaływaniem na przebieg pro-