DSCF5449

169

4. Pszenżyto

Wymagania termiczne formy jarej pszenżyta i pszenicy jarej są zbliżone. Optimum termiczne dla wschodów, początkowego listnienia i krzewienia wynosi 6-8°C. Wyższe dobowe temperatury w tym czasie powodują zmniejszenie liczby pędów bocznych i wpływają niekorzystnie na różnicowanie stożka wzrostu. W okresie strzelania w źdźbło odpowiednia temperatura wynosi około 12-14 °C.

Po zawiązaniu ziarna dalszemu dojrzewaniu pszenżyta sprzyja temperatura około 16-17 °C, a temperatury wyższe są niekorzystne aż do czasu dojrzałości woskowej.

Wymagania wodne pszenżyta ozimego w czasie wegetacji jesiennej są niewielkie i wynoszą około 80-100 mm opadu. Umiarkowana susza jesienna (pod warunkiem, że nie opóźnia wschodów) działa nawet korzystnie na rozwój systemu korzeniowego oraz na wigor wiosenny. Optimum opadowe w czasie spoczynku zimowego wynosi około 30-40 mm miesięcznie. Największe zapotrzebowanie na wodę pszenżyto ozime wykazuje w fazie strzelania w źdźbło i kłoszenia. Oznacza to około 40-45 mm opadu w kwietniu, 60-70 mm w maju, 30 mm w pierwszej połowie czerwca oraz 60-70 mm w drugiej połowie czerwca i w lipcu.

Niedobór wody w okresie krytycznym, szczególnie na słabych glebach, przyspiesza kłoszenie, zmniejsza masę wegetatywną i zagęszczenie łanu. Negatywna reakcja pszenżyta na niedobór wody jest, w porównywalnych warunkach glebowych, mniejsza niż pszenicy ozimej (Tarkowski, 1989).

Optymalne opady dla pszenżyta jarego wynoszą około 30-40 mm w kwietniu oraz po około 60 mm w maju i czerwcu, kiedy to przypada krzewienie i cały okres strzelania w źdźbło. Optymalna suma opadów w lipcu wynosi około 60 mm. Nawet niezbyt duże opady deszczu w sierpniu nie sprzyjają wcześniejszemu dojrzewaniu. Pszenżyto ma bowiem bardzo powolną dynamikę dojrzewania (od kłoszenia do dojrzałości woskowej) i w latach mokrych fazy te bardzo się wydłużają, przez co zboże osiąga dojrzałość żniwną nawet w drugiej połowie września.

4.5.2. Wymagania glebowe

ldeotypem hodowlanym pszenżyta była i nadal jest roślina o wymaganiach pośrednich między pszenicą a żytem, chociaż oczywiście z rolniczego punktu widzenia pożądane byłyby wymagania bardziej zbliżone do wymagań żyta niż pszenicy. Chodzi tu przede wszystkim o tolerancję na zespół czynników kwasowości gleby, z których najważniejsza jest toksyczność metali wielowartościowych, głównie glinu, a także manganu i żelaza. Z badań wynika, że choć pszenżyto ozime i jare jest mniej wrażliwe na jony A.1³* w glebie niż pszenica, to jednak tyto bez porównania ^ kpiej znosi duże stężenia tych jonów (tab. 4.3). Zwiększenie poziomu tolerancji pszenżyta na jony glinu wymaga ciągłej presji selekcyjnej w tym kierunku, zarówno tp ^w hodowli nowych odmian, jak i hodowli zachowawczej (Maćkowiak, 1994, || bndzianowski i in., 1991).