DSCF5597

Morfologia funkcjonalna 253

trawienne—od jednej pary do tegmcntalntc widu par uchyłków u Remipedia. Uchyłki ii Juiych skorupiaków są zwykle przekształcone gąbczaste organy (gruczoły trawienne), zwi-, vkk wątrobo-trzustką iktpato-pmcrm\ zbu-jpftiie i wielu ślepo zakończonych rurek wydzic* enzymy trawienne oraz magazynujących (tiisicK- ghkogen, a także wapń. W jelicie tylnym ^trawione resztki pokarmu zazwyczaj $ą otacza-^ blonką. Odchody aą usuwane i jelita w postaci becików (pelety fekalnc) otoczonych resztkami _a blonki. Niezwykła różnorodność form i nisz •plopcznych zajmowanych przez Crustacea wiąże ^ | ogromną różnorodnością sposobów zdobywania p&irmu Wśród skorupiaków jest bardzo widu fil-'jKorów planktonu i sestonu, zdrapywaczy glonów, wrrnisożercow, nckrofagów, roślinożerców i dra-pieżników. Do filtrowania pokarmu mogą być przy-stosowane najrozmaitsze pary przydatków, opatrzone ęfowczas serialnie ułożonymi, zwykle pierzastymi ypczecinami, które odcedzają pokarm. Te przydatki, tott pokarm filtrują swymi uderzeniami, wywołują pgęd «ody niosącej pokarm; ruch wody może też być wywoływany uderzeniami innych par przydatków J zarówno tułowiowych, jak i odwłokowych, które obok tego służą jednocześnie jako wiosła poruszają całe ciało skorupiaka (Caridea, Euphausiacea, Mysidacea) lub napędzające prąd wody również dla tglów oddechowych do rurek mieszkalnych (np. Aiapbipoda, Corophiidea) czy wykopanych w dnie korytarzy (np. Decapoda, Thalassinidea). UJnrdzo drobnych skorupiaków, np. niektórych planktonowych Copepoda, gęsto oszczecinione przydatki gębowe (szczęki I i II pary) raczej nie filtrują, a bezpośrednio napędzają cząstki pokarmu do otworu gębowego. U skorupiaków zbierających zawiesinę aa szczecinach filtrujących specjalne grzebykowate uzbrojenie innych przydatków sczcsuje ze szczecin pokarm i przekazuje go w kierunku otworu gębowe* go, często specjalnym, brzusznym „rowkiem poksr* mowynT. U planktonożernych Euphauuacea (kryl) pokarm jest odsiewany przez silnie oszczecinione odnóża tułowiowe, tworzące coś w rodzaju rozszerzającego i kurczącego się koszyka. Ruch odnóży na boki zasysa do tego koszyki wodę; po czym ruch odnóży do środka wypycha wodę na boki, osadzając cząstki na gęsto ułożonych pierzastych szczecinach. Inne szeregi szczecin na odnóżach służą do.szcze-sywania pokarmu i przekazywania go ku otworowi gębowemu. Interesujący sposób odsiewania cząstek pokarmowych spotkać można u niektórych puste!-nikowców (Anomura), które używają silnie oszcze-cinionych czułków II pary do odsiewania cząstek zawiesiny z wody przyboju, wystawiając tylko czułki z norki (np. Hippoidea — Ernern sp.). Zuwa&ki najczęściej służą do odgryzania fragmentów roślin lub detrytusu. Drapieżny sposób zdobywania pokarmu polega zwykle na schwytaniu zdobyczy przy pomocy przednich odnóży tułowiowych, zazwyczaj przystosowanych do tego przez modyfikację dualnych członów przydatku (najczęściej dwu ostatnich — propus i daciylus) w taki sposób, że tworzą one szczypce (chelae) (większość Decapoda) lub zakończenia scyzorykowate (imbchelae), jak u Stomatopoda, Amphipoda czy wielu Isopoda. Szczególnie przystosowanymi do gwałtownego ataku na ofiarę są Stomatopoda, u których druga para odnóży tułowiowych, to największy przydatek ciała ze scyzoryko-wato ustawionym i ostro zazębionym daktylusem; takie odnóże chwytne wyrzucane jest w kierunku ofiary z nieprawdopodobną szybkością (23 m/sek) i przyspieszeniem ponad 10000 g. Silne szczypce Astacidea, Brachyura i Anomura służą często do miażdżenia muszli i skorup zdobyczy, do rozrywania

Ryc. 198. Schemat budowy żołądka pancerzów-ców(Malacosiraca).

1—przełyk, 2 — część kardialna — żująca, 3 — część pyioryczna — filtrująca, 4 — ząb boczny, 5 — ząb dolny, 6 — ząb górny, 7 — szczeciny odsiewające, 8 — jelito środkowe (wg różnych autorów, zm.)