DSCF6278

ksantofil - fukoksamyna. Pirenoidy nie wytwarzają skrobi. Materiałem zapasów, okrzemek jest oleisty tłuszcz gromadzony w eytoplazmic w specjalnych wakuol oraz chryzolaminaryna w soku komórkowym. Ponadto występuje nierzadko woln^*¹ na, złożona z lipoproteidów i polifosforanów.

Okrzemki rozmnażają się przez podział podłużny. Każda z komórek potomnw-i otrzymuje jedną część pancerzyka - wieczko lub denko, do których dobudowie, wsze denko. W ten sposób część komórek otrzymujących denko zmniejsza swą kość po każdym podziale, co prowadzi do zjawiska karlenia osobników (rys, ifją, Kres temu kładzie dopiero proces rozmnażania płciowego, po którym komórki uzyskj

Rys. IM KarloMiccnk' pokoleń okrzemek w wyniku rozmnażania przez podział opancerzonych komórek

ją pierwotne rozmiary. Rozmnażanie płciowe okrzemek przebiega różnie: kopulujące komórki mogą tworzyć po jednej lub po dwie gamety, które łączą się ze sobą w jedną lub dwie zygoty. Niektóre okrzemki wytwarzają jaja oraz ruchome i orzęsione plemniki, łączące się ze sobą w procesie oogamii. Po procesie płciowym zygota rośnie bardzo intensywnie, tworząc tzw. zarodnik wzrostowy - auksosporę, która po osiągnięciu maksymalnej dla danego gatunku wielkości otacza się pancerzykiem krzemionkowym. Auksospory mogą powstawać także poza procesem rozmnażania płciowego, gdy skarlałe komórki wegetatywne odrzucają pancerzyk i rosną, aby osiągnąć właściwe rozmiary.

W zależności od symetrii i ornamentacji krzemionkowych pancerzyków klasę okrzemek dzieli się na 2 podklasy: okrzemki centiyczne - Cenlricae i okrzemki pierzaste - Pennaiae. Okrzemki centryczne wyróżniają okrągłe lub eliptyczne okrywy pancerzyka, brak szczeliny i urzeźbienie promieniste. Większość gatunków występuje w morzach, kilkadziesiąt żyje w wodach słodkich. Stanowią ważny składnik planktonu. Okrzemki pierzaste mają wydłużone, dwubiegunowe pancerzyki, często ze szczeliną, a na okrywach wieczka i denka ornamentację pierzastą. Przeważnie są to organizmy słodkowodne, zwykle żyjące w bentosie. to jest na dnie zbiorników lub na podwodnych roślinach.

Okrzemki są bardzo rozpowszechnione we wszelkich wodach na kuli ziemskiej, gdzie stanowią pokarm dla zwierząt i są głównymi producentami tlenu w zbiornikach wodnych. Występują także w wilgotnych siedliskach na glebie, skałach, korze drzew itp. W przeszłości powstały z nich pokłady tzw. ziemi okrzemkowej, składającej się z nieprzebranej ilości pancerzyków, które często do dziś nie zatraciły swoich kształtów i urzeźbienia. Ziemia okrzemkowa ma szerokie zastosowanie techniczne jako diatomit. Służy on jako izolator cieplny i dźwiękowy, używany jest do polerowania metali, w przemyśle spożywczym do rafinacji cukru i klarowania piwa, a także do produkcji proszków i past do czyszczenia. Delikatnie rzeźbione pancerzyki okrzemki Pleurosig-ma sp. stanowią test jakości szkieł optycznych. Szereg gatunków okrzemek ma war-

tość bioindykacyjną jako wskaźniki stopnia zanieczyszczenia wód. W ekosystemach morskich okrzemki są podstawowym ogniwem łańcucha pokarmowego, reprezentują grupę organizmów autotroficznych - producentów.

|. Przedstawić cechy charakterystyczne okrzemek.

2.    Przedstawić budowę skorupki okrzemek

3.    przedstawić przykłady rozmnażania płciowego okrzemek. Na czym polega i czym spowodowane jest zjawisko karlenia osobników okrzemek''

4.    Omówić znaczenie ekologiczne i gospodarcze okrzemek.

5. GROMADA: Phaeophyta - brunatnice

Brunatnice to przede wszystkim glony morskie, które w budów ie plechy ost^nęły najwyższy stopień specjalizacji. Najprostsze formy mają postać rozgałęzionych nic; Nieznane są wśród nich organizmy jednokomórkowe. Większość brunatnie to masywne rośliny, o parcnchymatycznej piesze, wysokim zróżnicowaniu anatomiczny m i morfologicznym oraz ogromnych rozmiarach osiągających niekiedy 250 m. Szczególnie dużymi rozmiarami plcch wyróżniają się listownice: rodzaj Lammoriu osiąga kilkadziesiąt metrów długości, a dorosłe osobniki wiclkomorszczu groszkowatego Sfacrn-cvstispyrifera do 250 m. przy równoczesnej masie plechy kilkuset kilogramów. Piecha wielu brunatnie przybiera kształt roślin pozornie pędowych, często o palmowej postaci; nibykorzenie - ryzoidy przytwierdzają roślinę do skał podwodnych, a niby łodygi - kauloidy i 1 iściokształtne — fylloidy unoszą się w toni wodnej, w czym pomagają specjalne pęcherze powietrzne, inaczej pławne (ry s. 185).

Piechy najwyżej uorganizowanych brunatnie wykazują budowę podobną do tkankowej. Komórki obwodowej części plechy zawierają chromatofory i spełniają funkcję tkanki asymilacyjnej. W środku plechy występują luźno ułożone komórki o wydłużonym kształcie pełniące funkcje tkanki wzmacniającej i przewodzącej. Niektóre komórki tej części plechy łączą się ze sobą poprzez pory w ścianach przypominających sito i funkcjonują jako prymitywne elementy łyku odpowiadające rurkom sitowym. Obecność tkanki miękiszowej asymilacyjnej i spichrzów ej oraz prostych komórek mechanicznych i rurek sitowych jest podstawą zaliczania brunatnie do plech tkankowych.

Komórki brunatnie otoczone są ścianą komórkową, zbudowaną z wewnętrznej warstwy celulozowej i zewnętrznej pektynowej, zawierającej zwykle dużą ilość kwasu alginowego oraz fukoidanu. Substancje te charakterystyczne dla gromady zabezpieczają plechy przed wysychaniem, gdy rośliny znajdą się nad powierzchnią wody.

Brunatnice odznaczają się charakterystycznym zabarwieniem dzięki brązowemu barwnikowi fUkoksantynic i specjalnemu doborowi innych barwników Zawierają chlorofil « i c (nie maja chlorofilu ó), karoten p z ksantofilii zaś. oprócz dominującej fukoksantyny, ncoksantynę i flawoksantynę. Jako produkt fotosyntezy i materiał zapasowy nigdy nie występuje skrobia lecz inne wielocukry. z których laminaryna i mannit są wykorzystywane przez człowieka. Brunatnieć gromadzą także olej i fukosąn bogaty w garbniki oraz takie pierwiastki, jak jod i brom.

Rozmnażanie brunatnie odbywa się bezpłciowo - przez fragmciuację plech. (np. gronorost Sargassum sp. tylko w ten sposób), częściej jednak przez zoospory lub apla-nospory oraz płciowo — głównie przez oogamię. Wyłącznie rozród płciowy i brak rozmnażania przez zarodniki występuje u przedstawicieli rzędu mors/czynówców

287