DSCF6695

i7( wcw C. SzwEdo l Klucz* do oznaczania owadów

S.b. Rybiki (Zygentoma)

Liczba ^Funków -WidkoiĆ-Tryb żyda -Występowanie -Wymienione gatunki -

w Polsce 3 do 12 mm

ukryty, głównie saprófagi, czasem drapieżne często w siedzibach ludzkich (kuchniach, łazienkach) rybik cukrowy

Bardzo nieliczna grupa pierwotnie bezskrzydlyęh owadów (Thysanura), prawa drących ukryty tryb życia. Ma ona bardzo szeroki zasięg. W naszym klimacie rybiki przystosowały się do życia w siedzibach ludzkich jako śynantropy.

Długość cista dochodzi do 12 mm. Przeważnie owalne, prawie cale pokryte luseczkaml nadającymi Im metaliczny połysk (np. rybik cukrowy Lepisma saccharina L). Oczy złożone są zredukowane, a wieloczłonowe czułkl nieco krótsze niż u prze-rzutków, szczeciniaste. Segmenty tułowiowe, wyraźnie większe od odwłokowych. zaopatrzone są w stosunkowo krótkie i przeważnie mocne odnóża bieżne. Odwłok zakończony trzema wieloczłonowymi szczeciami, jednak wyraźnie krótszymi niż szczeci przerzutków. Najczęściej znanym gatunkiem z tego rzędu jest rybik cukrowy, pospolity synantrop. spotykany przeważnie w kuchniach i łazienkach. Ten ołowianej barwy owad prowadzi nocny tryb życia, a zaskoczony potrafi zwinnie uciekać.

Oznaczanie gatunków rybłków jest trudne i dlatego grupa ta jest mało znana amatorom. Natomiast rozpoznanie rzędu nie powinno sprawić problemu.

Owady uskrzydlone

Ryc. 69. Jętki (Ephemeroptera): jętka zwyczajna Bphemera vulgata; na podst. Remane et a].1976, zmienione

Owady uskrzydlone

5.1. Jętki (Ephemeroptera)

liczba gatunków -Wielko*! -Tryb życia -

90 w Polsce, w święcie ok. 2000 od 3 do 38 mm

dorosłe często się nie odżywiają, larwy to głównie saprófagi, rzadko drapieżne, aktywne głównie wieczorem i nocą

Występowanie -Wymienione gatunki -

Osobliwości -

w pobliżu zbiorników i cieków' wodnych, często masowo. Larwy żyją w wodzie, nibochótka, szczeciogdnka, murzyłki. nieszczebla prądówka, ryboradka dziewica, jętki, Paliagen;a imgiatuda,

występowanie sub imago

Cechy charakterystyczne - owady o krótkim życiu imaginalnytn, a i larwalnym

Należą tu przeważnie średniej wielkości i drobne owady, o długości ciała oa 3 mm (nibochotka Caenis sp.) do 38 mm — Palingenla longicauóa 10Jrv) Głowa mała. Stosunkowo duże i kuliste oczy złocone są u samców szczeciogonki Baeos sp.) cylindryczne I podzielone na część dolną i górną (oczy turbanowe) Czułki i aparat gębowy są silnie zredukowane. Przednie skrzydła szerokie i w zarysie trójkątne, są zawsze znacznie większe od owalnych skrzydeł tylnych Niekiedy skrzydła tylne są zredukowane do drobnych płatków z kilkoma podłużnymi żyłkami, np. u szczeóogonek lub ich całkowicie brak (u murzyłki Ctoeon dipterum L t nibochotekj. Uzyttowanie przeważnie bardzo gęste, siatkowate Ubarwienie skrzydeł często może być jedna < r mlecznobiałe (ryboradka dziewica Ephoron virgo Ollv., nieszczebia prądówka Oligoneurella rhenana Imh. i nlbochotki), jednolicie brązowe — Palipgenia tongKJuda (Oliv.) lub pokryte ciemnymi plamkami (jętki Ephemera spp.i W położeń .. spoczynkowym skrzydła uniesione są pionowo nad dałem owada i stykają się. soi ■> powierzchniami grzbietowymi. Odnóża są cienkie i stosunkowo wydłużone (także I para), nieprzystosowane do poruszania się. Odwłok wydłużony, cienki i ruchliwy, zakończony wyraźnymi trzema (jętka) lub dwoma (np. zmarwiocikowate Bepugankdaa) długimi i wieloczłonowymi nićmi ogonowymi.

larwy żyją na dnie 1 pod kamieniami w różnych zbiornikach wodnych. Cechuje je często grzbieto-brzuszne spłaszczenie ciała (zmarwloakowate). Czułki .vyr nitkowate i wieloczłonowe, niekiedy gęsto pokryte krótkimi lub długimi włoskami. Aparat gębowy gryzący. Niekiedy sierppwate zuwaczkl wystaw daleko poza przednią krawędź głowy (u ryboradki i jętek). Tułów szeroki, z dutymii woreczkami zawiązków skrzydłowych. Odnóża są skierowane na boki ciała, często spłaszczone i niekiedy grzebne (ryboradkowate ijętkowełe). Odwłok cienki l wydłużony, zaopatrzony jest po