DSCF6696

;ki C. SmEOO ] Klucze do oznaczania owadów

bokach w skrzelotchawki kształtu pierzastego (np. u Jętek Ephemeridae) u z widocznymi wewnątrz tchawkami (np. u szczątkówkowatych Siphion ukryte pod tarczkowatymi pokrywkami skrzelowymi (np. u nlbochotek) Wie ^ odwłoka zakończony trzema wieloczłonowymi, długimi I pokrytymi włoskam**⁰*⁶*' ogonowymi. Wyjątkowe wśród współczesnych owadów, a występujące tylko * ^ stadium rozwojowe jest tzw. subimago. Ma ono wygląd dorosłego owada uskrzy^^* od którego odróżnia się tylko matową powierzchnią skrzydeł. Formę tę można sdow°' blisko wody, siedzącą nieruchomo na roślinach przybrzeżnych. Liniejąc ostatni subimago zrzuca stary oskórek skrzydeł, które stają się sztywne I błyszczące ** Jętki należą do owadów poruszających się głównie lotem biernym i spotykane są w bezpośrednim sąsiedztwie zbiorników I cieków wodnych. Występują niekiedy masowo w postaci rojów, przejawiając aktywność przeważnie w godzinach wieczornych i nocą Po zakończeniu krótkiego, niekiedy tyłko kilkugodzinnego rozrodu, masowo obumierają, co przy licznym występowaniu może prowadzić do pokrycia Ich szczątkami brzegów lub tafli wodnej (np. biało ubarwiona ryboradka dziewica, której masowe pojawienie się kojarzy się z padającym śniegiem). Larwy są ważnym składnikiem pokarmu ryb,

5.2. Wazki (Odonata)

Liczba gatunków -    70 notowanych w Polsce, na świecie ok. 3700

Wielkość -    osiągają do 54 mm długości tylnego skrzydła i 61 mm

długości odwłoka

Tryb życia -    drapieżniki, aktywne w ciągu dnia

Występowanie -    w pobliżu zbiorników wodnych, z dala od nich, nawet

na ulicach dużych miast

Wymienione gatunki - szklarnik, husarz, żagnice, świtezianka błyszcząca i dziewica, ważka płaskobrzucha i czteroplama, szablak Cechy charakterystyczne - równoskrzydłe trzymają skrzydła umieszczone nad dałem; różnoskizydłe - w położeniu spoczynkowym mają skrzydła rozstawione szeroko na boki ciała

Przeważnie duże, rzadko średniej wielkości owady. Niektóre zaliczane są do największych owadów w faunie krajowej osiągając 54 mm długości tylnego skrzydła i 61 mm długości odwłoka, np. szklamik (Cordułegaster annufatus Latr.), husarz (Anax ImperatorLeach) lub niektóre gatunki zagnie (np. Aeschna cyanea Muli.).

Ruchliwa gowa. o zarysie prostokątnym, opatrzona jest dużymi, sterczącymi na boki. kulistymi oczami złożonymi oraz parą klkutowatych, silnie zredukowanych cnflków, których długość rzadko przekracza długość głowy. Z przodu twarzowej części głowy widoczna jest silnie rozwinięta warga górna gryzącego aparatu gębowego. Obie

pary długich skrzydeł z wyraźną siatką gęstych żyłek. W pobliżu wierzchołków skrzydeł,

przy krawędzi kostalnej, prawie zawsze wyraźne są plamki skrzydłowe. Długie i gęsto pokryte ostrymi szczecinkami odnóża przytrzymują w locie zdobycz, nie pozwalają

V

lednak na aktywne poruszanie się po podłożu kończyny te cechuje malejąco ku przodowi długość oraz charakterystyczne, skośne względem podłużnej osi ciała, ustawienie części biodrowych.

Ryc. 70. Ważki (Odonata): A - świtezianka błyszcząca Calopteryx spień Jtns (Caiopterygidae); 8 - pąłątka Lestes sp. (Lestidae); C - ważka czicroplama Libellula quadri,„aculata (Libellulidae); D - szklarnik CorJidegaster boi toni (Cordulegasleridae); A na podst. Remane et al. 1976, C D na podst. Grass* 1965, zmienione

JK 8 M o fi

?

Płytki grzbietowe segmentów tułowiowych są silnie zredukowane i prawie niewidoczne, dominują natomiast pieuryty budujące większość puszki tułowiowej owada. Odwłok w różnym stopniu wydłużony. Przechodzą przeobrażenie niezupełne. Larwy wodne, drapieżne, chwytają zdobycz przy pomocy tzw. maski, tj. wydłużonej, poprzecznie składającej się i zaopatrzonej na wierzchołku w ostre zęby, wargi dolnej Większość czynności życiowych, zwłaszcza atakowanie zdobyczy i kopulację, odbywzfó w locie. Obserwacje waiek można prowadzić o poranku, gdy owady spoczywające na roślinach znajdują się jeszcze w stanie odrętwienia.

W faunie krąjowej występują reprezentanci dwu różniących się znacznie podrzędów ważek, których najważniejsze cechy podano poniżej.

WAŻKI RÓWNOSKR2YDŁE (ZYGOPTERA). Ciało ich jest najczęściej bardzo delikatne, cienkie i wydłużone (ryc. 70 a, b). Skrzydła w pozycji spoczynkowej stykają się powierzchniami grzbietowymi I wyciągnięte są wzdłuż ciała Obie ich pary są prawie jednakowej wielkości I kształtu, najczęściej smukłe (lątkowate Agrionidae i pałątkowate Lestidae). rzadziej nieco rozszerzone (świteziankowate Caiopterygidae),

117