DSCF6794

wzoru kilkoma płytkimi kopulami, inspirując się kościołem San Marco w Wenecji, który także zwiedził razem z Ludwikiem w 1817 roku. Z zewnątrz kaplica była więc utrzymana w północnowłoskim stylu romańskim, natomiast we wnętrzu freski i mozaiki na złotym tle wniosły bogatszy bizantyński ton do tej wystawnej świątyni. Jako eklektyczne opracowanie w typie Rundbogensffl, czyli znamiennym dla pierwszej połowy XIX stulecia w Niemczech stylu arkadowym, kaplica stanowiła manifestację osobliwego przekonania Klenzego, że w tej „okrągłołukowej" formie przetrwały zasady architektury greckiej. Pomimo tego przekonania, Klenze był w swoich publikowanych pracach o wiele bardziej zagorzałym zwolennikiem wiecznych wartości architektury greckiej i zastosowania jej form dla potrzeb współczesnych niż Schinkel.

Klenze miał także sposobność wyrażenia swojej wiary w starożytność w czterech monumentalnych budowlach użyteczności publicznej (wszystkich zleconych przez Ludwika): Walhalli niedaleko Ratyzbony, Befreiungshalle (Hala Wyzwolenia) niedaleko Kełheim oraz Ruhmeshalle (Hala Sławy) i Propylejów, obydwu w Monachium. Te cztery pomniki nie spełniają żadnej praktycznej funkcji, ale mają wyrażać pewną ideę. Są zatem świadectwem przeświadczenia, że architektura powinna kształtować moralne sumienie narodu.

560    Wyżej. Leo von Klenze: Befreiungshalle (Hala Wyzwolenia, 1842-1863) koło Kelheim

561    Niżej. Leo von Klenze: Walhalla koło Ratyzbony (projekt 1821, budowa 1830-1842), widok od strony Dunaju I

Napomknął o tym Winckelmann, a od lat dziewięćdziesiątych XVIII w. nadano temu silny wyraz w Prusach. To właśnie podczas wizyty w okupowanym Berlinie w 1807 r. następca tronu, Ludwik Bawarski, po raz pierwszy powziął zamiar wzniesienia wielkiego niemieckiego pomnika narodowego jako symbolu pangermańskiej jedności - Walhalli, będącej panteonem bohaterów z mitologii germańskiej. W latach 1809-1810 Karl von Fischer przedstawił dwa projekty I tego niemieckiego Panteonu, łącząc cechy Partenonu i Pante- I onu. Do konkursu ogłoszonego w 1814 r. przystąpiło ponad 1 pięćdziesięciu architektów, łącznie z Klenzem, Schinklem, I Gartnerem i Ohlmullerem, którzy - mimo że zgodnie z za- I mówieniem miała to być grecka świątynia - zaproponowali wyszukany gotycki pomnik. W 1819 r. Ludwik zwrócił się ! do Klenzego z prośbą o nowe projekty, które ten ukończył w roku 1821. Realizacja nastąpiła w latach 1830-1842, a miejsce wybrano na przepięknym stoku położonym 90 m nad Dunajem. Z zewnątrz jest to „grecka" świątynia z nie polerowanego szarego marmuru. Jej wnętrze - polichromowane, marmoryzowane i wypełnione popiersiami wielkich Niemców oraz fryzem figuralnym rzeźbionym przez Martina von Wagnera w 1837 r, przedstawiającym wczesną i mityczną historię Niemiec aż do przyjęcia chrześcijaństwa-potraktowane zostało z przepychem. Moralny zamysł tej narodowej kaplicy wyraźnie określił król, który stwierdził: „Walhalla została wzniesiona po to, aby Niemiec mógł odejść stąd bardziej niemiecki i lepszy niż wtedy, gdy tu przybył".

Propy leje i Ruhmeshalle (Hala Sławy) - podobnie jak Walhalla - są rozwiązaniami na dużą skalę w stylu greckodoryc-kim, ale zrealizowana w latach 1842-1863 Befreiungshalle (Hala Wyzwolenia), najambitniejszy pomnik niemiecki upamiętniający wojnę wyzwoleńczą przeciwko Napoleonowi, jest oryginalniejszym pomysłem. Początkowo zaprojektowana przez Gartnera w przeładowanym ozdobami stylu arka-