DSCF6802

[W latach sześćdziesiątych XVIII wieku pojawia się uproszczona wersja koncepcji Johna Wooda Pilastry i boniowanie elewacji są pozostawione tylko w centralnej części założenia, szczątkowe zaś elementy rustyki występują jeszcze w portalach i narożach. Takie rozwiązanie znajdujemy między innymi na londyńskim Bedlord Sęuare z lat 1775-1780. prawdopodobnie projektu Thomasa Levertona (1743-1824). Parter stanowi rodzaj cokołu dla kolumnady lub pilastrów w wielkim porządku; starczało za nimi miejsca na dwie kondygnacje: reprezentacyjne pierwsze piętro - piano nobile. mieszczące zwykle drawing-room i parlour. oraz piętro drugie, znacznie niższe, mieszczące sypialnie. Pokoje służby znajdowały się na poddaszu oraz w suterenie, gdzie była również kuchnia. Za rustykowaną elewacją parteru sytuowano jadalnię i sitting-room - odpowiednik saloniku. Z tyłu do domu przylegał niewielki dziedziniec lub wąski ogród zamknięty zabudowaniami mieszczą stajnię i powozownię wychodzące na tylną uliczkę.)

w roku 1767 opublikował część swej kolekcji w czterech pięknie wydanych tomach pod nazwą Catalogue oj Etrus-can, Greek and Roman Antiąuities. Stały się one, podobnie jak inne publikacje tego typu, zwłaszcza wielokrotnie wznawiane zbiory rycin Piranesiego, ważnym źródłem motywów klasycznych dla artystów, architektów i dekoratorów wnętrz.

Jednym z nich był Szkot, Robert Adam (1728—1792), najzdolniejszy z trójki braci architektów. W 1754 roku udał się w trwającą prawie cztery lata podróż do Włoch. W tajniki antycznej architektury wprowadził go Charles-- Louis Clerisseau (1721-1820), mieszkający tam od lat francuski architekt, który w dużej mierze ukształtował też przyszły styl angielskiego twórcy. W 1755 roku wspólnie odwiedzili Herkulanum, a w dwa lata później ruiny pałacu Dioklecjana w Splicie. Opublikowane dziesięć lat później wyniki dalmatyńskiej podróży uznano za „kamień milowy klasycyzmu”. Wraz z The Antiąuities oj Athens (1762) Jamesa Stuarta i Nicholasa Revetta oraz wspomnianym katalogiem Hamiltona dzieło Adama utworzyło w Anglii podstawowy kanon wzorników form antycznych. Robert Adam uważany jest powszechnie za czołowego przedstawiciela angielskiego klasycyzmu. Jednak jego styl nie ma w sobie ani szlachetnej surowości starożytnej Grecji, ani siły i monumentalności architektury rzymskiej. Jest raczej pięknym, harmonijnym i eleganckim zespołem motywów antycznych pochodzących z różnych źródeł, jako całość odpowiadającym bardziej angielskiemu smakowi drugiej połowy XVIII stulecia niż będącym wierną kopią antyku. Styl ten ujawnił się już w pierwszym znaczącym dziele Adama zaprojektowanym po powrocie z Włoch - w Syon House, wzniesionym w 1761 roku dla księcia Northumberland. Formy „rzymskie” przeplatają się tam z „greckimi” i „pompejańskimi”. We wnętrzach Adam posłużył się delikatnym stiukowym ornamentem, aby nadać im ton lekki i elegancki; w holu wejściowym i w długiej galerii półkoliste nisze są oddzielone od głównego pomieszczenia dwiema kolumnami podtrzymującymi architraw, co zarazem dzieli przestrzeń i po-zwala na jej przenikanie. Znacznie „poważniejszy” jest dom przy John Adam Street w Londynie z lat 1772-1774, gdzie jońskie kolumny naprawdę podtrzymują ogromny architraw i tympanon. Styl Adama najbardziej jednak zaznaczył się we wnętrzach oraz w meblach, zwłaszcza produkowanych w jednym z najlepszych angielskich warsztatów tego okresu - Thomasa Chippendale’a (około 1718-1779).

W pewnym sensie konkurentem i oponentem Adama w kwestii stylu był drugi czołowy przedstawiciel klasycyzmu angielskiego - sir William Chambers (1723-1796). Podobnie jak Robert Adam mający tytuł architekta królewskiego, nobilitowany w 1770 roku, był Chambers twórą architektury „oficjalnej”. Paryskie studia u Jacąuesa--Franęois Blondela wraz z „obowiązkową” wioską peregrynacją ukształtowały jego styl jako bardziej monumentalny, łączący elementy angielskiego palladianizmu i francuskiej architektury w wersji Soufflota. Wśród architektów angielskiego klasycyzmu drugiej połowy XVIII wieku był Chambers niewątpliwie najbardziej palladiański. Przejawiło się to zarówno w najsłynniejszym jego dziele, Somerset House w Londynie (1776-1786), jak i w projektach rezydencji takich jak willa lorda Bessborough w Roehampton (około 1760) czy Duddings-ton House w Edynburgu (1762-1764). Wpływ Palladia przebija też w licznych budowlach ogrodowych, zwłaszcza w Kew Gardens. Chambers zaprojektował ogród około roku 1757 i nadał mu charakter parku krajob-razowo-sentymentalnego wyposażając w pawilony zarówno o charakterze klasycystycznym jak i orientalnym, zwłaszcza chińskim. Najsłynniejsza jest dziesięciopięt-rowa pagoda. Te utrzymane w różnych stylach budowle przecierają już drogę dziewiętnastowiecznemu historyz-mówi.

Jeszcze inny nurt angielskiego klasycyzmu drugiej połowy XVIII wieku, tak zwany Greek Revival, reprezentują James Stuart, zwany Ateńskim (1713-1788) i Nicholas

48