DSCN1635

42

talym poziomi^ ■zepnięcia stopu artości:

spiny warstewki iły w stosunku swki krzepnącej

tj. (r_t-r„,)«

1.3. Krzepnięcie odlewu

43

Należy nadmienić, że pojęcie modułu ma sens tylko w odniesieniu do brył skupionych lub rozciągniętych, ale o równomiernej masywnośd (grubości). Na rysunku 1.29 pokazano przykład prawidłowego podziału odlewu na segmenty, dla których można obliczać moduły w celu analizy sekwencji krzepnięcia w odlewie. Podziału takiego dokonuje się w znacznym stopniu intuicyjnie.

inia np. staliwa im w kokilach

jest często sza-modułem styg-sostać

(1.22)

Rysunek 1J9

Przykład odlewu z podziałem na segmenty do obliczenia modułów krzepnięcia; 1+6 numeracja segmentów (patrz objaśnienia w tekście)

ni bryły, przez :chnie wspólne

lego na wszys-zaś jedną po-zauważyć, że żach z innymi ta jej krańcach określany jako ma przyjąć, że rzorem (1.21). ałym przekroju nymi częściami >bliczać z zależ-

(1.23)

| jego długości), ^:go długości), soku a wyniesie

W przypadku pewnych kształtów segmentów, gdzie stosunkowo niewielka objętość masy formierskiej lub rdzeniowej jest otoczona co najmniej z dwóch stron przez odlew, obliczanie modułu ze wzoru (1.22) da wartości, które nie odzwierciedlają rzeczywistego czasu krzepnięcia zgodnie z zależnością (1.21). W miejscach takich następuje przegrzanie materiału formy lub rdzenia przez ciekły metal i wydłużenie czasu krzepnięcia, gdyż masa formierska o wysokiej temperaturze chłodzi odlew znacznie wolniej niż masa chłodna, znajdująca się w innych częściach formy. Odpowiada to innej lokalnej wartości współczynników a i b w porównaniu z resztą odlewu. Taki efekt przegrzania występuje w przypadku różnego rodzaju skrzyżowań ścian odlewu, np. o kształcie litery L (węzeł kątowy, 5 na rys. 1.29), T (węzeł teowy) lub X (węzeł krzyżowy), a także rdzeni o małym przekroju w stosunku do grubości ścianek odlewu (jak np. węzeł 3 na rys. 1.29). Dla tego typu miejsc w odlewie należy obliczać moduł zastępczy, uwzględniający opisany efekt przegrzania, czyli tzw. moduł termiczny. Odpowiednie zależności znaleźć można w literaturze [22, 30]. Moduł obliczany ze wzoru (1.22) jest nazywany modułem geometrycznym.

13.1.2. Skurcz odlewu

Zmiany objętości zachodzące podczas ochładzania odlewu w formie są nazywane skurczem, przy czym zmniejszanie się objętości jest uważane za skurcz dodatni, natomiast zwiększanie za skurcz ujemny.