DSCN1676

Czynności performatywne 25

jako na odrębny typ czasu wolnego z uwagi na jego długość. Jednak zc względu na cał kowitą odrębność i specyfikę problemów osob w wieku poprodukcyjnym oraz form aktywności w czasie wolnym, podejście ta-kie wydaje się nie w pełni uzasadnione.

Czas wolny pełni w społeczeństwie czte-ry zasadnicze funkcje: wypoczynkową, rozwoju osobowości, kulturową i integracyjną. Ta sama czynność wykonywana w czasie wolnym pełnić może równocześnie kilka funkcji.

Sposób spędzania czasu wolnego zależy w dużym stopniu od ilości czasu wolnego, która pozostaje w dyspozycji jednostki, a tak2e od wzajemnych proporcji między różnymi typami zajęć w indywidualnym budżecie czasu Badania dotyczące gospodarowania czasem wolnym wykazują, że najbardziej rozpowszechniony jest bierny model spędzania czasu wolnego. Jego cechą charakterystyczną jest tzw. towarzy sko--telcw izyjny sposób wykorzystywania czasu wolnego. Przeważają w nim zajęcia o charakterze konsumpcyjnym, nie wymagające od jednostki w iększego wysiłku. Model intensywnego uczestnictwa w kulturze, życiu społecznym i rekreacji realizowany jest przez najmniejszą liczbę osób (i dlatego określany jest często jako „elitarny").

Pomiędzy typem aktywności w czasie wołnym a cechami położenia społecznego zaobserwować można m in. następujące kierunki zależności: 1) proporcjonalnie do wzrostu poziomu wykształcenia i dochodów wzrasta udział osób spędzających swój czas wolny w sposób twórczy i aktywny, 2) wTaz ze wzrostem wieku oraz liczbą osób pozostających we wspólnym gospodarstw ie domowym zwiększa się liczba osób realizujących bierny model spędzania czasu wolnego, 3) uczestnictwo w kulturze jako forma spędzania czasu wolnego jest najbardziej rozwinięte w tych przypadkach, gdy ustabilizowana sytuacja materialna wspo ^vv}'stępuje z korzy stny m układem czasu pra-cy i zajęć obowiązkowych. Wskazane prawidłowości nie mają charakteru uniwersalnego. Zależą od zmian dokonujących się ^w sferz.e obyczajowej i kulturowej, a także gospodarczej, politycznej itp. (zob. [R. Mi-hc-Czemiak 1987, s. 131 -182]). (A.S.)

Zob. kultura w ai 2, styl życia, l-itcratura.

Danecki J„ 19 4. Jedność podzielonego czasu Czas wolny i czas pracy w społeczeństwach uprzemysłowionych. PIW, Warszawa Dumazcdićr J., 1962. I'ers une cnilisahon Ju loisir?, Paris.

Milic-l zemiak R.. 1987. Ekonomiczne i społeczne aspekty gospodarowania czasem rolnym w roku 1982 |w ) Warunki i sposób ży-cia społeczeństwa /ndshego m sytuacji reyre-su. pod red. 1.. Beskid. W arszawa Skórzyński Z.. 1965. Miedzy pracą a wypoczynkiem Czas ..zajęty i czas .. nolny' nueszkań-caw miast w świetle badań empirycznych. Ossolineum. Wrocław.

Wnuk-Lipiński E . 1981. Budżet czasu, struktura społeczna, polityka społeczna. Ossolineum. Wrocław.

Człowiek, zob. koncepcje człowieka w socjologii.

Człowiek marginesu, zob. marginalizacja.

C/.Miności autoteliczne, działania, których wykony wanie jest źródłem zadowolenia dla jednostki Czynności te ktoś lubi wykonywać / uwagi na nic same. a nic zc względu na uzyskiwane rezultaty czy zw iązane z. nimi jakieś korzyści Nawiązując do etymologii, ten rodzaj działań określić można także jako czynności samoceiowe. a więc stanowiące cci sam w sobie. (A.S.)

Aib czas wolny, działanie społeczne

Czynności performatywne, zob i}tuał.