DSCN1724

Jaźń odzwierciedlona 73

Jakby-grupa (ang. near-group), dosyć luźny związek osób. wykazujący zewnętrzne podobieństwo do grup społecznych, w których nie występuje ścisłe określenie ról społecznych poszczególnych członków, nie są zdefiniowane obowiązujące normy postępowania (a zatem wyraźne zasady odrębności), a więź społeczna jest stosunkowo słaba. Jakby-grupa składa się z kilku stałych członków spotykających się systematycznie. stanowiących jej centrum, oraz z rzeszy osób. których członkostwo jest nieregularne i zmienne. Nie posiada ona stałego przywódcy, chociaż niekiedy rolę tę próbują przejmować niektórzy z jej członków, stanowiący centrum.

Koncepcja jakby-grupy wypracowana została przez Lewisa Yablonsky’ego [1962] w odniesieniu do zbiorowości młodocianych przestępców. L. Yablonski podkreśla -wbrew szeroko rozpowszechnionej opinii -że nie wszystkie gangi młodzieżowe są zorganizowanymi, sprawnymi grupami, posiadającymi własne normy, wartości i symbole.

Wydaje się, że pojęcie jakby-grupy może mieć szersze zastosowanie. Niektóre elementy tej koncepcji służyć mogą nie tylko do opisu i wyjaśnienia zasad funkcjonowania zbiorowości młodocianych przestępców, lecz także innych środowisk młodzieżowych. (A.S.)

Zob. dewiacja, grupa społeczna.

Literatura:

Gabcrte A., 1993, Patologia społeczna, Wyd.

Prawnicze, Warszawa.

Yablonsky L., 1962. The 1'iolent Gang. Mac-

millan. New York.

Jaźń odzwierciedlona, koncepcja sformułowana pierwotnie przez Charlcsa H. Cooleya, obraz lub wyobrażenie człowieka

0    sobie samym, obraz, jaki powstaje wówczas, gdy realizując swoją rolę społeczną (jedną ze swoich ról) osoba uświadamia sobie, że jest przedmiotem zainteresowania

1    oceny współuczestników grupy społecznej. Człowiek nie może realizować danej roli społecznej, jeżeli nie uświadomi sobie, że

współuczestnicy grupy charakteryzują go i oceniają, i jeżeli nie myśli o tym. jak inni go postrzegają, jakie cechy krąg mu przypisuje i jakie tym cechom nadaje znaczenie.

W różnych grupach, w których jednostka uczestniczy, a więc też w różnych rolach, różne właściwości, tak fizyczne jak i psychiczne, traktowane są jako ważne. Może zdarzyć się, że te same cechy są oceniane dodatnio w związku z pełnieniem jakiejś roli, a ujemnie w związku z pełnieniem innej roli. Dla przykładu, w sporcie należy być „agresywnym”, co nie jest dobrze widziane np. w rodzinie. W każdej ze swych ról człowiek prezentuje więc odmienną konstelację swoich właściwości. Jednostka, realizując określoną rolę pragnie, na ogół. pozytywnej oceny ze strony innych ludzi. Może wówczas podporządkowywać swoje zachowanie zgodnie z oczekiwaniami otoczenia. Mówimy wtedy o przewadze jaźni odzwierciedlonej nad jaźnią subiektywną, co łączy się z pragmatycznym konformizmem, pewną elastycznością moralną i zmniejszonym poczuciem podmiotowości [M. Pacholski 1990]. Możemy mówić o wielości jaźni odzwierciedlonych pojedynczego człowieka - ich liczba odpowiada liczbie ról pełnionych przezeń w różnych społecznych grupach. William James zaproponował, by w osobowości człowieka uwzględniać tyle jaźni, ile jest osób wyrażających doń jakieś wyobrażenie czy osąd o nim. Propozycja ta byłaby jednak niezwykle trudna do empirycznej weryfikacji. O jaźni subiektywnej skłonni jesteśmy mówić w liczbie pojedynczej. (M.P.)

Zob. jaźń subiektywna, osobowość społeczna, rola społeczna, socjalizacja.