DSCN1828

I7fi Socjologio

z zewnątrz. mieszkańców. Często si| fo ob-Herwnojo i opinie dotyczące Izw. życiu codziennego. Można nawet uznać, Ze dopiero wielość różnych perspektyw pozwala na relatywnie pełny opis różnych aspektów bytu badanej zbiorowości. Zarazem jednak - jak wskazywał (icorgcs Gurvitch - to, co łatwe do zaobserwowania, może okazać się nieistotne i drugorzędne (zob. [P. Brondel 1992, s. 10)), Socjografia utożsamiana jest niejednokrotnie z. socjologią empiryczną. Ujęcie takie nic wydaje się właściwe, gdyż celem badaó empirycznych jest niejednokrotnie także wciyfikacja hipotez badawczych; pełnią więc one. w takich przypadkach, funkcje teoretyczne, a nie tylko opisowe. (A.S.)

Zol), idiogralizm, socjologia, społeczeństwo, subdyscypliny w socjologii.

Literatura;

Braudet R, 1992, Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm. XI'-XVIII wiek. t. 2; Gry wymiany. PIW, Warszawa.

Maus R. I%2, A Shnrt lllslory of Soctology, Koutlcdgc and Kegan Paul. London.

Socjologia, termin wprowadzony przez Augusta Comte'a na określenie .nauki o społeczeństwie" (tac. socielas - społeczeństwo, towarzystwo i gr. lógos - nauka, wiedza). Z uwagi na to. że badaniem społeczeństwa zajmują się także inne nauki - historia, antropologia społeczna, politologia, ekonomia itp. - oraz ze względu na to, iż socjologia nie zawsze zajmuje się społeczeństwem jako całością, lecz bada również zjawiska i procesy zachodzące w jego obrębie, proponowane są także odmienne określenia przedmiotu tej dyscypliny. Obecnie najczęściej przez socjologię rozumie się naukę o zbiorowościach, interakcjach, stosunkach społecznych, strukturach grupowych, procesach społecznych, zachowaniach (działaniach) społecznych, życiu społecznym, zjawiskach społeczno-kulturowych [Metodologiczne podstawy... 1975). Jeszcze inne przykłady określające przedmiot tej dyscypliny zaczerpnąć można Z historii socjologii: Emil Durkhcim określał ją jako naukę o faktach społecznych, Georg Sim-mci i Leopold von Wicsc jako naukę o formach społecznych. Morris Ginsbcrg jako naukę o instytucjach. Za większością tych określeń kryje się pewna propozycja teoretyczna, z której wynika stanowisko dotyczące lego, co jest (lub powinno być) „właściwym" przedmiotem socjologii, i w jaki sposób należy badać rzeczywistość społeczną. Socjologię traktować można także jako formę samowledzy - poznania tego, co „społeczne", przez członków społeczeństwa (Janusz Ziółkowski).

Biorąc pod uwagę orientacje metodologiczne, wyróżnia się w socjologii nurt pozytywistyczny oraz humanistyczny (antypo-zytjwistyczny). Pozytywizm zmierza do uzyskania wiedzy pewnej, ścisłej, wolnej od zalożeó metafizycznych; w tym ujęciu socjologia powinna być uprawiana podobnie jak nauki przyrodnicze (naturalizm) i zmierzać do wykrywania ogólnych praw (nomo-telyzm). Nurt humanistyczny wskazuje, i; z uwagi na specyficzny przedmiot socjologii (jest nim człowiek lub grupy społeczne) nauki społeczne, w tym socjologia, powinny wypracować odmienne metody badawcze niż tzw. nauki o naturze (antyna-turaiizm). W wyjaśnianiu zjawisk społecznych należy uwzględniać cele, motywy, dążenia i wartości działających podmiotów. Zmierza się tu zatem nie tyle do „wyjaśnienia", ile do „rozumienia" (Versiehen) zachowań społecznych - jest to podstawą tzw. socjologii rozumiejącej. Z uwagi na jednostkowy i niepowtarzalny charakter zjawisk społecznych nic zawsze możliwe jest dotarcie do ogólnych praw (idiogra-fizm). Warto zaznaczyć, że nie wszyscy zwolennicy orientacji humanistycznej opowiadają się za idiografizmem (np. Florian Znaniecki).

W socjologii wyodrębnić można jeszcze dwa inne typy wyjaśniania - podejścia psychospołeczne i ujęcia abstrahujące od psychologicznych determinant podmiotowego działania. Spór między tymi wersjami