DSCN1883

Zasada nierćspektowanln integracji osobowości 231

^ytycyzmu; osobne studium poświęcił jej oronisław Malinowski [1980]).

Władysław Bieńkowski [1966] wyjaśnia mechanizm rozwoju i upadku kultur (cywilizacji) opierając się na dwóch zasadach: ekonomii wysiłku oraz petryfikacji. Zasadę petryfikacji można wywieść z zasady ekonomii wysiłku, która jest ogólniejsza. Rozwój społeczny w ramach tej koncepcji wymaga nieustannego dokonywania odkryć, wynalazków, wprowadzania innowacji, ulepszeń. Jakiś nowy wynalazek akceptowany jest dlatego, że umożliwia łatwiejsze osiągnięcie jakiegoś celu. Z chwilą gdy się on upowszechni, zaczynają działać procesy petryfikacyjne - działania stają się schematyczne. przebiegają według utrwalonych już wzorów. Jednostka lub grupa nie musi za każdym razem odkrywać wszystkiego na nowo (i dlatego jest to zgodne z zasadą ekonomii wysiłku). Te dwa procesy są więc zorientowane w przeciwnych kierunkach. Cywilizacja staje się skostniała i upada, jeśli przeważają w niej procesy petryfikacji. Nie jest wówczas zdolna do zmiany i dalszych przekształceń.

Propozycja W. Bieńkowskiego nawiązuje do tzw. energetycznej teorii kultury Le-slie White'a, w której podkreśla się zbieżność rozwoju kulturowego ze zdolnością judzi do wykorzystywania coraz potężniejszych źródeł energii. Ten czynnik traktowany jest jako jeden z mierników rozwoju. (A.S.)

Zob. cywilizacja, homo oeconomlcus. innowacja. kultura w zn. I. ncoewolucjonizm. racjonalność.

Literatura:

Bieńkowski W, 1966. Elementy teorii rozwoju społecznego, PWN, Warszawa.

Malinowski Fi. 1980, O zasadzie ekonomii myślenia (rozprawa doktorska) |w:J tegoż. Dzielą, L I, PWN. Warszawa.

Zasada konserwatyzmu, głoszona przez Niccolo Machiavcllcgo zasada socjofech-ajema. w myśl której każdy reformator oprowadzając zmiany w organizacjach **relkiego typu (u Machiavellego władca » państwie) powinien dążyć do utrzymania choćby „cienia dawnych urządzeń”. Bowiem, jak twierdzi Machiavelli. reformator ma przeciw sobie tych, którym ze starymi urządzeniami (instytucjami) było dobrze, a tylko ostrożnymi jego przyjaciółmi będą ci, którym z nowymi instytucjami mogłoby być dobrze. A więc poparcie zwolenników wyczekujących na sukces reformy bywa zaledwie umiarkowane. Dla reformatora niesie to ze sobą ryzyko pozostania w izolacji. Dążąc zatem do zmian, nawet zmian rewolucyjnych, zachowuje się te elementy rzeczywistości społecznej, które najmniej zagrażają nowemu ładowi. Zasada konserwatyzmu wynika z ogólnej reguły zachowania ciągłości życia społecznego. (M.P.)

Zob. socjotechnika. zmiana społeczna.

Literatura:

Machiav-clli N, 1987. Ksiątf, PIW, Warszawa. Podgórccki A.. 1973, Socjotechniczne wątki w twórczości Machiavellego [wfj N. Machia-velli. Paradoksy losów doktryny, KiW, Warszawa.

Zasada korespondencji, zob. paradygmat.

Zasada minimaksu, zob. homo oeco-nomicus.

Zasada nierespektowania integracji osobowości, zalecana przez Niccolo Ma-chiavcllego wskazówka socjotechniczna, według której władca, aby być skutecznym w działaniu, powinien mieć psychiczną zdolność akceptowania i uzgadniania dysonansów wynikłych z odnoszenia się do rozbieżnych poglądów poznawczych, przeciwstawnych wzorów zachowań, niejednolitych wizerunków własnej osoby w oczach własnych i w oczach innych. Jak pisze N. Ma-chiavelli: „są dwa sposoby prowadzenia walki: jeden - prawem, drugi - siłą; pierwszy sposób jest ludzki, drugi zwierzęcy, lecz ponieważ częstokroć pierwszy nie wystarcza, wypada uciekać się do drugiego. Dlatego książę musi umieć dobrze posługiwać się naturą zwierzęcia i człowieka (...) powinien więc książę uchodzić za litości-