DSCN1883 (3)

Zasada niercspektowania integracji osobowości 231

krytycyzmu; osobne studium poświęcił jej Bronisław Malinowski [1980]).

Władysław Bieńkowski [1966] wyjaśnia mechanizm rozwoju i upadku kultur (cywilizacji) opierając się na dwóch zasadach: ekonomii wysiłku oraz petryfikacji. Zasadę petryfikacji można wywieść z zasady ekonomii wysiłku, która jest ogólniejsza. Rozwój społeczny w ramach tej koncepcji wymaga nieustannego dokonywania odkryć, wynalazków, wprowadzania innowacji, ulepszeń. Jakiś nowy wynalazek akceptowany jest dlatego, że umożliwia łatwiejsze osiągnięcie jakiegoś celu. Z chwilą gdy się on upowszechni, zaczynają działać procesy petryftkacyjne — działania stają się schematyczne, przebiegają według utrwalonych już wzorów. Jednostka lub grupa nie musi za każdym razem odkrywać wszystkiego na nowo (i dlatego jest to zgodne z zasadą ekonomii wysiłku). Te dwa procesy są więc zorientowane w przeciwnych kierunkach. Cywilizacja staje się skostniała i upada, jeśli przeważają w niej procesy petryfikacji. Nie jest wówczas zdolna do zmiany i dalszych przekształceń.

Propozycja W. Bieńkowskiego nawiązuje do tzw. energetycznej teorii kultury Le-slie WKite‘a, w której podkreśla się zbieżność rozwoju kulturowego ze zdolnością ludzi do wykorzystywania coraz potężniejszych źródeł energii. Ten czynnik traktowany jest jako jeden z mierników rozwoju. (A.S.)

Zob. cywilizacja, homo oeconomicus, innowacja. kultura w zn. I. ncocwolucjonizm. racjonalność

Literatura:

Bieńkowski W., 1966. Elementy teorii rozwoju

społecznego. PWN. Warszawa.

Malinowski B.. 1980, O zasadzie ekonomii myślenia (rozprawa doktorska) [w:] tegoż.

Dzielą, t. I. PWN. Warszawa.

Zasada konserwatyzmu, głoszona przez Niccolo Machiavellego zasada socjotechniczna, w myśl której każdy reformator oprowadzając zmiany w organizacjach wszelkiego typu (u Machiavellego władca § ^państw,e) powinien dążyć do utrzymania

choćby „cienia dawnych urządzeń”. Bowiem, jak twierdzi Machiavelli, reformator ma przeciw sobie tych, którym ze starymi urządzeniami (instytucjami) było dobrze, a tylko ostrożnymi jego przyjaciółmi będą ci, którym z nowymi instytucjami mogłoby być dobrze. A więc poparcie zwolenników wyczekujących na sukces reformy bywa zaledwie umiarkowane. Dla reformatora niesie to ze sobą ryzyko pozostania w izolacji Dążąc zatem do zmian, nawet zmian rewolucyjnych, zachowuje się te elementy rzeczywistości społecznej, które najmniej zagrażają nowemu ładowi. Zasada konserwatyzmu wynika z ogólnej reguły zachowania ciągłości życia społecznego. (M.P.)

Zob. socjotechnika. zmiana społeczna.

Literatura:

Machiavelli N., 1987. Książę. PIW, Warszawa Podgórecki A., 1973, Socjotechniczne wątki w twórczości Machiavellego [w:] N. Machia-velll. Paradoksy losów doktryny. KiW. Warszawa

Zasada korespondencji zob. paradygmat.

Zasada minimaksu, zob. homo oeco-nomicus.

Zasada niercspektowania integracji osobowości, zalecana przez Niccolo Ma-chiavellego wskazówka socjotechniczna, według której władca, aby być skutecznym w działaniu, powinien mieć psychiczną zdolność akceptowania i uzgadniania dysonansów wynikłych z odnoszenia się do rozbieżnych poglądów poznawczych, przeciwstawnych wzorów zachowań, niejednolitych wizerunków własnej osoby w oczach własnych i w oczach innych. Jak pisze N. Ma-chiavelli: „są dwa sposoby prowadzenia walki: jeden - prawem, drugi - siłą; pierwszy sposób jest ludzki, drugi zwierzęcy, lecz ponieważ częstokroć pierwszy nie wystarcza, wypada uciekać się do drugiego. Dlatego książę musi umieć dobrze posługiwać się naturą zwierzęcia i człowieka (...) powinien więc książę uchodzić za litości-