DSC!4

Rozdział 7

p

brak transkrypcji

Mutacje w intronach lub na granicy infron-ekson powodują zaburzenia składania RN A (niewłaściwe wycięcie lub nicwycięcic inlronu). Może ty powodować dclecjc lub inscrcjc aminokwasów w polipeptydzic lub zmienić fazę odczytu, np. niektóre odmiany p-lalasemii spowodowane są zaburzeniami wycinania intronów w tnuiskryptach zmutowanych genów fl-globinowych.

7.3,3. Skutki mutacji u diploidalnych organizmów wielokomórkowych

Mutacje somatyczne u organizmów diploidalnych nic mają większego znaczenia, chyba te prowadzą do transformacji nowotworowej. Wiele mutacji (m.in. ciche) nic zmienia znacząco fenotypu. Istnieje jednak szereg kategorii mutacji wywierających pow.tfcny wpływ na MigumV.ni.

1.    Utrata funkcji. Polega na utracie lub zmniejszeniu aktywności białka. W większości są to mutacje recesywnc, wówczas u heterozygot gen dominujący w pełni kompensuje skutki mutacji. Gdy jednak mutacja utraty funkcji jest dominująca, in u heterozygot mamy do czynienia z efektem ilościowym, organizm nie toleruje 50% utraty aktywności białka. U ludzi W ten Sposób można wyjaśnić mechanizm wielu chorób genetycznych, np. zespól Marfana spowodowany mutacją genu kodującego białko tkanki łącznej - fibrylinę. Utrata funkcji jest szczególnie niebezpieczna w przypadku genów suprcsorowych (antyonkogenów), ponieważ pełnią one fu.uk _ję ochronną. Chronią dojrzałą zróżnicowaną komórkę przed wpływem czynników w/iustu i różnicowania oraz blokują niekontrolowaną proliferację komórek. Inaktywacja tych genów w wyniku delecji, translokacji niezrów-

’ noważoncj lub mutacji punktowej prowadzi do rozwoju nowotworu.

2.    Nabycie funkcji. W wyniku mutacji białko zyskuje nietypową aktywność (np. mutacja powoduje ntdcksprcsję genu lub ekspresję w niewłaściwej tkance czy okretie rozwoju). Wiele tego typu mutacji zachodzi w sekwen-

regulatorowych. W genomie znajdują się geny zwane proloonkogcna-mi. które kodują białka kontrolujące procesy wzrostu, proliferacji i różnicowania się komórek. Aktywacja protoonkogenu może spowodować zmianę funkcji białka z fizjologicznej na onkogenną. Przekształcenie protoonko-

^ dolocja - U

pug pug pęg (jgu, ^gu, pcA, pcG, pcA, ,uaa

mat lou gly cys ^ ser pro pro aar stop

pug pug pog ₍uoa_/ ouc cac cgu cau ag ...

ⁿ»ot lou gly stop

b) Insercja I delecja prowadzące do zmiany Sekwencji

•mmokwasowej w

polipoptydz'-

ć!^eS

mol Igu

i

..........+ U

pGg pug ^aglj

gly fan ^ ser

ess

(JAG,...

pug puc

ma* tan

pug pUl) pAGj

vai vai gin

pcg pcc, pup pUA₁ G

r.or thr val

^ delecja - G

pup puc, pGC) pGg ^AGLj pCAj pcg pcg JJAg.

mat leu gly cyt ser pro pro ser stop pug pup ,GGlj ^GUA pug pAp pGg pAU, AG ...

met leu gly vii </ał his arg his

Ryc. 7.19. Skutki insercji i delecji pojedynczych nukleotydów