dydaktyka3

66 Dydaktyka ogólna

i przekonań, wyznaczających stosunek do świata oraz ukierunkowujących ich postępowanie.

Przez pogląd będziemy tu rozumieć wewnętrznie spójny (nie-sprzeczny) zbiór informacji na określony temat, zbiór oparty na przesłankach naukowych i możliwy do przyjęcia w świetle argumentów przytaczanych przez Jego rzecznika. Przekonanie charakteryzuje, oprócz wymienionych cech, jeszcze Jedna właściwość: osoba, która Je żywi. głęboko wierzy w Jego słuszność. Tak ujmowane poglądy i przekonania stają się wytycznymi postępowania uczniów przede wszystkim wtedy, kiedy są przez nich przyswajane w trakcie własnej, samodzielnej działalności poznawczej, nic zaś otrzymane w gotowej posta-j ci. niejako w darze, od innych osób. W toku realizacji tego celu kształcenia obowiązuje także postulat rozwijania zdolności i zainteresowań j poznawczych uczniów.

•    Wdrażanie uczniów do samokształcenia, wyrabianie u nich potrze-] by stałego, a zarazem systematycznego uzupełniania posiadanej wiedzyj i umiejętności w drodze świadomego uczenia się pozaszkolnego.

W okresie niezwykle gwałtownego przyrostu informacji i związanego] z tym „starzenia się" programów szkolnych, a nawet programów studiów| wyższych, w sposób bez porównania szybszy aniżeli kiedykolwiel w przeszłości, ten cel kształcenia urasta do rangi najważniejszych. Ni* którzy dydaktycy są nawet zdania, że podstawowym obowiązkiem współj czesnej szkoły jest „Nauczyć uczniów tego, jak powinni sami uczyć si< skutecznie" (por. Nawroczyński. 1961. s. 246 i nast.). Ta umiejętność n< biera szczególnie doniosłego znaczenia w dobie realizacji w wielu już kn jach kształcenia ustawicznego, stanowiącego logiczną konsekwencję rozj woju cywilizacji naukowe-technicznej. a zarazem niezbędny w'arunel przystosowania się współczesnego człowieka do stale zmieniających sl form życia i pracy.

•    Zaznajamianie uczniów z ogólnymi podstawami produkcji i oi nlzacjl pracy w zakresie najważniejszych dziedzin wytwórczości (prs mysi maszynowy, elektroniczny, chemiczny, rolnictwe) oraz wyposaż* nic ich w umiejętność posługiwania się najprostszymi narzędzi; i maszynami.

Ten rodzaj kształcenia określa się na ogół mianem „praktycznego lub „nakierowanego na działanie" (Handlungsorientiertes Len Glóckcl. 1990. s. 142 i nasL). Jego realizacja ma nie tyle przygoto\ uczniów do wykonywania określonego zaw'odu. co raczej pozwolić zrozumieć najważniejsze prawidłowości przebiegu procesów techni* nycłi. technologicznych i organizacyjnych, wspólne dla różnych gał* przemysłu, a niekiedy również dla rolnictwa i hodowli.

Przedstawione wyżej cele kształcenia ogólnego, odnoszące się do pi cy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi i młodzieżą w różnych ty pac szkól i na różnych szczeblach nauczania, mają charakter wytyczny* kierunkowych. Ich konkretyzacji służą cele szczegółowa, figurując w^r planach i programach nauczania poszczególnych przedmiotów'.

3. Treść i zakres kształcenia ogólnego

Istnieje wiele różnych koncepcji dotyczących treści i zakresu kształcenia ogólnego. Ten stan rzeczy ma Już notabene dość długą tradycję, której wyrazem były np. w starożytnej Grecji różnice między ideałami wychowania spartańskiego i ateńskiego, w średniowieczu - między' kanonem siedmiu sztuk wyzwolonych a ideałem wychowania rycerskiego, w XLX stuleciu - między celami kształcenia neohumanistycznego i realnego itp.

,. Również w naszych czasach toczą się dyskusje na ten temat. W toku jednej z nich podkreślono, że o ile dotychczas nauczano w szkole według kryterium przedmiotowego, o tyle teraz należałoby to czynić stosownie do modelu „człowieka epoki zmian", a szkoła, nastawiona dotąd na przelanie uczniom informacji w myśl zasady „im więcej, tym lepiej", po-na obecnie chronić ich przed nadmiarem informacji, np. ucząc dzic-jci i młodzież racjonalnej selekcji wiadomości.

Aby zbudować nowoczesny program kształcenia ogólnego, trzeba po-dto: określić czas nauki obowiązkowej, a zwłaszcza zastanowić się nad owością obejmowania nią wyłącznie dzieci i młodzieży': powiązać w' we-ętrznie spójną całość kształcenie formalne i nieformalne, a także na-ę szkolną i pracę; włączyć radio i telewizję do realizowanego przez zkołę procesu kształcenia; respektować przy doborze treści nauczania orodne potrzeby i zainteresowania poznaw^rcze oraz kulturalne ludzi; silniejszy niż dotąd nacisk na uczenie uczniów skutecznego uczc-Ja się; wdrażać dzieci i młodzież do myślenia alternatywnego i innowa-nego: uczyć z myślą o przyszłości, ale równocześnie zaznajamiać wy-owanków z postępowym dziedzictwem przeszłości.

Dopiero uczynienie zadość tym postulatom sprawi, że powstanie pro-kształcenia ogólnego, w którym „(...) selektywnemu obrazowi prze-ości towarzyszyć będzie trafne odzwierciedlenie teraźniejszości oraz ;aw^fdopodobny zarys przyszłości" (Henchęy. 1981).

4. Cele kształcenia zawodowego

^Opisane wyżej cele kształcenia ogólnego są realizowane także przez lego rodzaju szkoły zawodowe. One bowiem również mają obowiązek wnlć uczniom podstawy usystematyzowanej wiedzy o rzeczywlsto-i_r-|Uformow'ać u nich określone poglądy i postawy, wdrożyć do samo-łcenia* oraz rozwinąć ich zdolności i zainteresowała. Realizacji

£> „Wychowanie, podobnie jak kształcenie, nie może być pojmowane Jako skończony ilęty re/.ultat czynności wychowawczych, ale Jako proces ukierunkowany, prowa-V stopniowo do pełnego rozwoju człowieka. Celem wychowania Jest więc zainicjowanie >u ro/woju i Jego ukierunkowanie. Dlatego określamy ten cel jako wdrożenie wyeho-.do dalszego kształcenia I wychowywania się. możliwie Już bez opieki i nadzoru wy-vcy. W tak pojmowanym procesie wychowania bardzo ważną rolę odgrywa samowy-ile się" (Sośnicki. 1964. s. 97).